RANGKACHAK PAWH FUH BO BY Puitea Tuallawt

[Ngaia]

RANGKACHAK PAWH FUH BO

(The Adventure of Detective Hranga)

Ka thianpa, Hrangrumvungvunga, U Hranga tia ka koh mai thin nena kan in chhar dan hi thil thelng pangngai tak anga pawm luih ka tum chang apiangin ka buai deuh tlat thin. Inkawp tur renga khuanu ruat emaw Diabola remruat emaw pawh kan ni mai thei; tunhnu hian ka ti ta.

Mizoram police tha ber ber te pawhin an chhui chhuah zawh loh thil turu leh buru, mak leh tak, a hlauhawm em avang leh hlamchhiah tawh hnu, mi hausa pindan ril (mi rethei pindan ril ang mai mai ni lo) thuk tak tak thlenga kan luhchilh dunna te, Mizoram bomb darh vek tuma THE BOMB DARH GROUP ten ruahmanna fel fai tak an lo neih tawh, U Hranga avanga tlawlh tak dan te, misualin CM fanu an kidnap, a chhanchhuah dan te leh thil dang tam tak te pawh ka hriatpui naran mai lo va, a hmunah ngei ka awm ve tum a tam mai.

Amaherawhchu heng thil ro leh pui rura tak tak a chinfel tak dan te hi chanchinbuah emaw lehkhabuah emaw chhuah dil fo thin mah ila, min hnial tlat zel a. Intih lar vak hi a eizawnna nen a inrem meuhin a hre lo a ni.

Tunah erawh chuan U Hranga pawh kum 60 dawn lai a lo ni ta, duhthala tui han thal tur pawhin a kawng na leh a ruh inchuktuah fuh lo te chuan a ti buai zo tawh a. Sualhnu chhui lam pawh a lo bansan ve ta. Heti ang a nih tak avang hian a vanglai chanchin ka ziah sa tam takte chu a sakal te te a chhuah min phalsak ta a. Ka lawm hle a ni.

KA CHANCHIN TAWI
Sipai bang ni lovin, sipai ban ka ni a, pension leh hlawkna dang reng reng pawh ka chan vek mai a, kut ben thlup thlup bak kut themthiamna dang engmah ka nei bawk si lo nen thiangtlang lama ka chhungte lah berh ve te te an ni hlawm, chawm hlawm tawp tura an chhungkaw member han belh belh ka hreh si.

Aizawl lamah mahnia inluahin, engtin tin emaw khawsak dan a awm naw naw mai lo maw tih ringin ka luai thla ve rawih a, Aizawl na na na zawng tlem chuan a zia deuh, chanchinbu te ka sem a,thirchhia te ka zawng bawk. Mi inhnuai, rumrawk dah nana an siam chu cheibawl thain thlatin cheng 500 chawiin ka luah ve a. Chaw ka nghei lo chauh a ni ber mai. Dam loh phei chu a thiang lo a ni tawl mai.

Kum 40 ral ka kai dawn tawh. Sipaia hun tam zawk lo hmangral ve ka nih avangin vanneihthlak takin ka hriselna erawh a tha phian a, ka chaw ei pawh a tui. Chawhmeh neih tui vang pawh ni lovin ka ngeih zawng a ho lam bawka, ka taksa pawh a mum kang reng tho a ni. A lawmawm viau.

Heti ang dinhmun buruhseh leh sawhchiar lutuka ka din mek lai hian a ni U Hrangrumvungvunga nen kan inchhar ni.

U HRANGA NEN KAN INTAWNG
Tuk khat chu chanchinbu ka sem haw lam hi ka pum a rawn nuam lo thut mai a. Bazar bungkawna man chawia vantlang inthiarna ah laklawh deuh taka inbunruah ngaiin ka awm pek a, zep nak emaw, ka ek chhuah dan chu a turu buru rura hi a ni ber. Hmanhmawh takin kawng ka tan tlang a, vantlang inthiarna enkawltu hnenah chuan cheng sawm ka hmeh bel chawt a, luh nghal mai ka han tum. “Mi dang an la awm a, lo nghak lawk rawh,” tiin min chhang ta mauh mai.

Ka ek lah chu mizo bible tawngkam ang deuhin ‘chhuah namen hian a chhuak lo va’ . Inseh ruh teuh chung hian ka ding kawisawi tlun tawh mai. Ka mi nghah ber lah chu ek hlen a tum emaw ni tih mai tur hian a faifuk hlurh hlurh roh a, ekin kawngkhar chu han tlawh hawn rawp mai hi ka chak thak ták tawh mai a ni. Ka cheh dawn takngial tawh, tlem chu a rawn lawr hman tawh mai thei. A ri rek a, kawngkhar chu a rawn in hawng a, “Ek hlen i tum emaw ni le, i va han bei rei riap riap ve le!!” tih leh tlan luh ka rual a.

“A zia lo hle mai,” tiin min chhang a.

Mahse, ka ngaithla hman tawh lo. Kán e ve ta a ni. A tla tha duh ang reng khawp mai. Nia, chu chu a ni, U Hrangrumvungvunga nena kan inhnim hnaih chhoh tanna chu.

PATLING VAKVAI PAHNIH
Ka ek chhung zawng chuan pawnah min lo nghak reng hi a ni awm e. Ka inthiar zo ka chhuak chu pawnah a lo la ding vûng a. “Ka thawl hawk mai, nichina tawngkam mawi lo deuh ka hmang kha chu min hrethiam a ni ang chu, ka hming chu Amah Munga Hmar a nia, nang tu nge i hming ni ve le?” tiin ka han zawt a. “A then hi chuan Ruma, te min tia, a thenin Vunga te min ti bawk a, thenkhat erawh chuan Hranga min ti bawk, Rumvung, min ti pawh an awm nual,” a ti kual duah a.

A sawi dan teh nuai chu hriatthiam a har phian mai, “I hming tluan chu a eng chu nge ni ta ber a?” tiin ka han zawt a. “Hrangrumvungvunga Chhakchhuak Til Lak Loh,” a ti nghut a. ‘Til lak loh’ han tih tel kher chu a hming a ni tel dawn em maw ni ka ti deuh a. “Til lak loh tih lai tak chu tu phuah nge, a va nawmnah deuh ve mawle?” ka han ti kher pek a. “Aaa..tu phuah ni hran lo ve, ka hming ni chiah lovin ka nihna (title) a ni ber zawk,” a ti a.

Tichuan, kan inkawm tlangnel chho telh telh a, ani pawh keimah ang deuh tho a vakvai, mi rethei tlachhia an tih ang chi hi a lo ni ve tho a, awmna mumal pawh nei mang lo, a rem dan dana khawsa mawl ve tawp mai chi a ni . A hmel han en vang vangin kum 45 vel bawr a nih hmel a. U Hrang tiin ka koh hlen phah ta a ni. Kal lehna tur dang hre chuang ta lo chu, ka inluah lamah ka hruai haw a. Tichuan, thisen leh tui lama inzawmna pawh nei lem lo, mi vakvai pahnih te chu ka inluah zim teah chuan kan khawsa dun a ni ta ber mai.

DETECTIVE HRANGA
Zing karah chanchinbu sema ka vah chhuah hlan te hian tukthuan a lo bawl thlap a. Chawhmeh siam lah a thiam fu mai. Mamawh a nei tlem a, a phunchiar lo va, a inthlahrung duk chuang lo va, a kawl pawh a khirh hran lo. Kan innelin kan inkawmngeih fe ta mai.

Tun hma nun lam erawh kan sawi dun ngai lem lo va, pa mawl leh vak rawlai naran mai mai ni tura ka ngaih laiin, ka han belchiang telh telh a, belhchet a dawlzia ka hre tam deuh deuh a. Khawvel thil, History, Literature, Sports, Economics, Music, Astronomer, Medical science, Theology, politics adt, eng pawh mai hi a hre hneh em em vek ringawt mai. A hriat loh thil hi a awm lo a ni ber awm e. Chuti ang mi ni si, heti ang mai maia a awm si chu mak ka ti tial tial mai. Pa nasa pui mai chu a nih hmel khawp mai.

DAWRTU
Ka chanchinbu sem hlawh ringawt chu kan eihmuhna a ni mai a. Indaih loh a na duh viau thin. Tuk khat erawh chu Aizawl pa hausa, chanchinbu lamahte pawh a hmel ka lo hmuh fo tawh pakhat hi a rawn lêng lut hlawl mai a. “Hetah hian Hrangrumvungvunga a chêng em ni?” tiin min han en tawn a. “Lo thu rawh, keimah ka ni e,” tiin U Hranga chuan a lo dawngsawng thuai a.

Kan inlêng pa chuan pindan chu a han en kual a, a beisei ang thil a hmu lo tih hi a hmelah a lang chiang hle. Han thutna mai tur thuthleng pangngai pawh a awm lo va, Plastic chair pahnih bak chu herhsawp chhe zet pakhat a awm a, chu zawng chu ka inchhunga thutna awm chhun a ni mai.

Pa ei hmu tih hriat takin a dul leh a mawngtam bawr te pawh a lian tha thawkhat hle a, herhsawp hniam te a, chuti ang pa zahawm pui mai a han thu dul hnuk mai chu a nuih zat tlak tak meuh a ni. Mahse, tumah kan nui lem lo. U Hranga chuan, “Engti tih tia, nang ni ang mi hausaten kekawrte mawng tet ha duh tlat nge maw i nih le? a han ti teh ngawt a.

Kan inlêngpa chuan mak ti fe hian, “Engtin nge kekawrte mawng pawp ka ha tih i hriat ngawt theih a?” tiin zawhna bawkin zawhna chu a zawt let a. “Aaa hriat a har vak hleinem, kekawr rawn ha hek lo che mawle,” a ti a. Kan inlêng pa chuan nui hawk hawk chungin, “Aaa..i han sawi fiah takah chuan a hoh viau lawi si chu a, kan nuin min tur lui nasa lutuk a, kekawr ka lo hak theihnghilh pek a nih hi,” a ti a.

RANGKACHAK THI BO
“Aw le, thil dang pali panga vel chu a la awm; mahse, chûng chu a pawimawh ber hran lo. I lo kal chhan chu han sawi tlang nghal mai teh,” a ti a. Inlêngpa chuan, a thutna hersawp kawi sawi zet chu a han hung rem deuh a, “Nia, buaina khirh deuh mai ka tawk tlat pek a, aaa...ngawi teh u, ka hming pawh ka la sawi lo tak e, Thangtawna ka nia, fanu kum 18 mi leh fapa kum 15 mi ka nei, an nu nen, Venghlui lamah kan khawsa ve a. Chu chu kan chhungkaw chanchin tlangpui chu ni mai se la.

Nizan, khan kan nu rangkachak thi a bo tlat mai. Nimin lamah pawh a awrh nileng a, zan mut dawna phelh a han tum chu a lo awrh tawh lo tih a hre chiah a. He thi hi rangkachak hlang hlak (pure gold) ni ngeiin kan leisakna pa Zaliankhuaia chuan a sawi. A sawi dan tak phei chu International market rate phei chuan cheng maktaduai ruk aiin a tlawm thei lo reng reng a ni awm e. Mahse, harsatna eng emaw avangin Mizoram chhuah san vat a duh si a, kan nu lahin a lo dawr thiam ve bawk nen International rate a maktaduai ruk man vel chu cheng 500/- lekin a lei sak thei ta mai a, a hlutizia kan ngaihtuahin vannei kan inti tak meuh a ni.

Tlai lam dar 6 velah zanriah kan ei a, kan fanu Ngurtinchuaii chuan chutih lai chuan thi chu a nu chuan a la awrh ngei tih a sawi thei. Zanriah eikham hnuah khawiah mah kan chhuak miah si lo. Mahse, zan mut dawn, dar 11 velah chuan a thi chu a lo awm tawh tlat si lo a ni, chu chu helai ka rawn kal chhan ber chu a ni. Min zawn hmuh sak thei a nih chuan, sum lam chu i duh zat zat a ni mai,” a ti a.

U Hranga chu plastic chair uk khek khawkah chuan inngaihtuah muk tih hriat takin a han maimichhing vang vang a, a taksa chu a awn nasa hle a, a kut pahnih te chu insi thapin a dah bawk a, a muthlu ta mai emaw tih mai turin a bawp sei pui mai, cher thik thiak, chu a thluang mar thla duai a, a changin a han nui deuh suk a, a chang leh, lungawi lo fe niawm hian a hmel chu a rawn inthlak danglam a.

A awm dan mak tak chu inlêngpa nen chuan ngawi rengin kan thlir a, engmah pawh kan sawi ri ngam tawh lo. Chutah, a thu âwn nasa lutuk chu a thutna plastic chair chuan a tuar ta lo a ni ngei ang, a pelh phut a, chiang lutuk mai hian hnung lamah ke van vawr suauin a let hlawm thla ta nawk mai. A tukhum tak mai chu chhuatah a tauh zui a, a ri lawlh mai, rei lo têah a rawn pawng nghal lawng mai bawk.

“Aiaah siiii..” tih pahin a tukhum chu a tuai vut vut a. A lu pawh a hai deuh chhalh a ni ngei ang, a rawn ding chhuak pawh chu a vâi deuh riai a.

Kan inlêngpa Thangtawna chuan, “A va zia lo ve aw, engtia tih chi nge ni ang, a lu lam kha a sawh na si a, a thluak te pawh a buai phah ang tih a va hlauhawm em!” a rawn ti a. U Hranga chuan, “Buai lo ve, eng maw i rawn tih ber kha, vawksa rep lam pang em ni i sawi khaa..” a rawn ti zui. Thangtawna chuan, “Aaa, vawksa rep lam chu ni chiah lo ve, kan nu rangkachak thi bo thu hla a nia ka rawn kal chhan zawk chu,” a ti nuah nuah a.

“Eee.. ni tak ni tak, ka hre chhuak leh si e. Rangkachak thi man to lutuk bo chungchang a ni tak maw kan sawi kha, thil harsa a ni lo vang, in nu chuan a dahna a hre lo mai mai a nih chu, hria se chu a ti bo lo tawp ang,” a ti a. Khumah chuan chauh hmel fein a mu thluang duai a.

“Nia, a dahna a hriat loh vang tak chuan a nia ka lo kal, engtin emaw chhui chhuah dan i hriat takin ka’n ti mawle.”beidawn hmel fe hian Thangtawna chuan a han ti a.

“I sawi dan khan, in fanu Ngurtinchuaii chuan zanriah ei laiin a nuin thi chu a la awrh ngei tih a sawi a. Chuti a nih chuan dar 6-7 velah chuan a bo lo tih a hriat theih mai a. Dar engzat velah nge mu turin pindan lam in pan?” U Hranga chu a maimichhing diar diar a, a tukhum pawng lawng mai chu na a tih hmel fu leh nghal.

“Sana ka lo en chiah lo a, dar 11 vel niin ka hria, a mut dawnah hian a thi awrh chu a phelh ziah thin a, hei hi zan dangah pawh a tih dan phung pangngai hrim hrim a ni a. Chutah a thi chu a lo awrh ta lo tih a hre ta chauh a ni,” Thangtawna chuan a han ti a.

“Ummm....heti ang thilah hi chuan thil ni thei lo zawng hi paih vek i la, chu mi hnûah thil ni thei anga lang te chu thliar hrang leh ila, a chhanna chu a lo lang mai thin. Dar 7 atangin i han chhût tan teh ang. A chhan chu in fanu Ngurtinchuaii khan chumi hma chuan a la awrh ngei tih a finfiah thei tlat, darkar 4 vel chhungin a bo ta a nih hmel a. Zanriah ei kham hnuah engtin nge hun in hman?” tiin zawhna awmze thûk fê hi a han zawt a.

“TV kan en a, kan fapa Michael Pachuau Khawlhring-a erawh a thianten an rawn sawm a, a lêng chhuak a, Ngurtinchuaii leh kan nu nen kan pathumin TV kan en a ni. Chu bak engmah kan ti lo, TV kan en peih loh hnuah mu turin mut pindan lam kan pan leh a, chu zawng chu ni mai.”

“In TV chu eng company kut chhuak nge min hrilh thei em aw; tin, eng channel nge in en tih ka hriat a tul bawk a.”

Kan inlêng pa chuan chuti ang zawhna kawng bo lutuk chu U Hranga lak atang chuan a beisei hauh lo tih a hriat theih mai; mahse, tha takin, “Kan TV chu Samsung company kutchhuak a ni a. Eng channel nge in en tih thu-ah chuan, LPS news kha kan en a, chumi hnuah, Manchester United leh Tottenham Hotspurs inkhel nikum lama mi an rawn playback leh kha kan en a, a bak chu channel dang kan en awm ka hre miah lo mai,” tiin a chhâng ve mai a.

“Ummm, a nih tak chu Manchester United hi ka tan khawp mai thin a, in nu chuan Tottenham nge United lam chu a tan zawk; tin, chu inkhelah chuan tu nge chak zawk? Thingpui in in em? in in chuan tu nge thingpui chu lum?” tiin zawhna makbaksak tak hi a han zawt leh daih a.

Zep nak emaw, Thangtawna chuan U Hranga zawhna zawh dan vel awmze nei lo lutuk chu a ning thawkhat tawh tih a lang. “Thingpui chu in e, dar 9 velah khan kan fanu Ngurtinchuai’n a lum a, kan in ngei a lawm. A hrim hrim thu ah, rangkachak thi bo leh thingpui in tih vel chuan eng inzawmna nge maw a neih le? kei ka hre thiam pha ve lo tawp mai. Kan nu chuan Manchester United chu a tan zawk ngang mai; mahse, kha inkhelah khan United player tha te an inhliam nasa a, Tottenham lam khan 3-2 in hnehna an chang ta zawk a ni,” a ti bung nghut a.

U Hranga chuan a phone nokia kutchhuak, colour lo chu phawrhin eng emaw hi a type nuap nuap a “Ummm thil pawimawh tak a ni. Mahse, a inzawm dan hi a thûk lutuk a, kei meuh pawhin ka hre thiam mai rih lo. Rangkachak thi chungchang bikah erawh kha chuan, nizana in nu thutna laiah khan han zawng uluk deuh ula, thuthleng hnuai te kha han en ula in hmu mai ang,” a ti ta thên a.

THIL MAK
Pu Thangtawna chuan, “Aw le, i sawi ang chuan kan lo ti ang e, i sawi dik a nih a, kan zawng hmu a nih ngat chuan cheng sang nga ka rawn pe nghal dawn che nia,” tih pahin a ding a, a chhuak ta nghal a.

Darkar hnih dawn hnuah Pu Thangtawna chu nui deuh vur vur chung hian a lo let leh a, envelope hlai hlep hlawp hi a rawn keng bawk a, phur fe hian U Hranga chu a rawn pe a, “I sawi ang chiah kha a ni e, kan nu thutna lai vel kha kan han en chiang leh a, thuthleng nghenchhan leh a chhuat phah inkar ring rek laiah khan thi chu a lo awm reng a lawm mawle. Mahse, engti tih tia kha’ng thil kha ngaihtuah chhuak thei nge maw i nih le, a ngaihna reng reng ka hre lo mai kei chu,” ngaihsan hmel taka U Hrang en chung chuan a han ti a.

U Hranga chuan a tukhum pawng lawng chu rawmawl huha hruk pah hian, “In nuin Manchester United a tan zia i sawi a; mahse, Tottenham lakah 3-2 in an tlawm ta tlat si. In nu tang lutuk kha thuthlengah khan a leng awrh awrh dawn tih kha ka mitthla thei mai a, chuti a nih chuan thi pawh chu engtin emaw a inphelh palh thei a ni tih a chiang a. Chuti ang tak chu a nih ngei ka ring bawk a. Ka sawi ta mai a ni,” a ti a. “I finzia an sawi hi ka lo hre fo tawh thin a, tunah erawh mit ngeiin ka hmu ta, chuvangin saiip puan sinin vut leh vaivuta thuin ka sim ta a ni,” a ti a. Min chhuah san ta a.

Envelope chu khur deuh dar dar hian ka han hawng a, a chhûngah chuan cheng zanga note sawm lai hi a lo inrem thlap a. Lawm zet hian, Ü Hrang, hei zet chu a ropui hle mai, bul tanna tham lawih a tling a ni,”ka han ti a.

U Hranga chuan nui vur vur chung hian, “Zaliankhuaia hming a sawi rik atang khan thil awmdan tur chu ka hre nghal vek a lawm. Khati ang thi kha Burma thi, pawh fuh an tih ang chi naupang lawma an dah tel thin hi a nia, cheng 5 man lek mawle. Ka nau pakhat ka msg a, pawh fuh chu pakhat lei la, an thuthleng kar vel khawi maw laiah khan lo dah ang che ka ti a nih kha,” a ti a.

A hnap khir kheuh nuap nuap pahin a nui suk a.