ZONUN

Mizo pipu te chanchin, zo nunze mawi, tlawmngaihna, ai upa zahna lam lantir thei thawnthu....
LT Muana
Posts: 9
Joined: June 10th, 2018, 8:47 am

ZONUN

Unread post by LT Muana » December 16th, 2020, 12:26 am

ZONUN
- LT Muana

Bung 1
Favang awllen lai a ni a. Thanghuta khua Hrianghmun nula-tlangvalte tan chuan kum dang favang aiin a thawventhlak zawk hian a hriat a. A chhan pawh, chumi kuma an ram bawh chu a fuh lo a, har namen lohin an lo chu a har a. Lo awl kuma a thet thet thlenga thlo ṭhin kha chumi kum chuan lu leta an ṭang chung pawhin a thualah an favang der a ni.

Chutia a khaw mipuiin an lo harzia hrilfak ta mai chu lal Thanghuta chuan a upate hnenah, “Hmm, chuti hrim hrima lo har mai chu, tun ṭum chu Zapuimual lam saw i ṭheh hlauh teh ang u. Leido kan neih loh lai te a ni bawk a, hla deuh mah se daihnaia lo har leh lutuk vil ai chuan kan nuam zawk reng reng ang,” a ti a. Upaho pawh chuan lal thu chu an lo thlawp tliar tliar a. Rel leh hran pawh ngai loin a kum leha an ram pawm atan chuan Zapuimual chu an titlu ta a.

Lo an pawm dawn chuan mipui nawlpuiin an pawm hmain lal Thanghuta chu a duhna lai berah, a duh anga zauin a han invalh phawt a; chutah a upaho chuan an lo duh lai an han thlang ve a. Upaho thlan zawhah chuan ramhual leh zalenin an han thlang leh a. Mipui vantlang chuan lal leh upa leh ramhual leh zalente tlûkna hmun chu an lo va thlingthla lawk a. Lalin mipui lo pawm hun a puan veleh mahni duhna mual an pan ding nalh theih na’na lo va thlithlai lawk an ni.

Chhumpuii te chaw ei lai chuan tlangau rawn auin a tuk chu vantlang lo pawm hun a nih thu a rawn puang a. Chhumpuii chuan a fapa hnenah chuan, “E, chu Chhuante, naktuk chu i thawh chhuah ve a ngai dawn a nih chu. I la ti ṭhang si lo a, i pu hnung i va zui leh mai lohin. Zanriah ei kham veleh va zai vat la a ṭha ang a,” a ti a. Chhuantea pi chu lo ṭawng chhuak vein, “Ni e Chhuante, ani ram chin hriaah i pu hnung chu va zui leh tawh. Lo pawm ni hian mahni duh lai pawm loh hlauin an invultuichuh nasa ṭhin a. Lo inchuha ṭhenawm khawveng hmai sen inhmuh palh mai pawh awl te a ni. I hriat angin keini chu heti mai hi kan ni a, mite mit ngo rang han tawn ngam tur pawh kan nih loh hi. I naupan tet lai zawngin ‘hmeithai’ tiin a lai lum min lo chantir tawh ṭhin a.

Mahse hei, tunah chuan tlangval i awm tawh a, kan chunga lal leh khawtlang
ṭhatna kha beisei reng tur kan nih tawh loh hi,” a lo ti ve a.

Chhuantea chuan a nu leh a pi thu sawi chu ngawi rengin a ngaithla kar
a. A ruk tak chuan a pu Linga va zai chu a tlawmlain zahthlak a ti deuh a. Mahse, an chaw ei kham rual chuan a pu Linga zawk chu a lo dak lut hlauh a. Chhuantea pi chuan, “E khai, Hrangthani pa, kan lo sawi mek che asin. Naktuk lam chu i tupa i va kaihhruai leh ngang ngang mai loh chuan kan lo ti a,” a lo ti nghal bawrh bawrh a. Hratlinga chuan, “Kaihhruai azawngah chuan kaihhruai hran pawh a ngai tawhin ka hre lo. Chhuantea hi fel deuh tawh a nia a nih ni. Mahse, putua kan chhuah dun chuan zau khata tlak dun te a rem ang a, ṭul thulha han indâwm tawn leh awi kan ngaih pawha han inawi a rem duh nge nge ang chu,” a ti a. Amah vek chuan, “Naktuk chu ṭhiante hmakhalh tumin an che chhuak leh hlawm ngei mai dawn a. Kei, hetia mi dang hmakhalh loh hlau reng renga khawsak hi ka thiam ve zawng a ni lo pek a. Chu ai chuan mi hnuvaiah kal i la, ram sawti diai duaiah keini putu pawm khawp chu a bo bik nang. Eng ang pawh va pawm i la upain, ‘Thlawhhma leh nupui chu pawm mawi chawp an ni e,’ an lo tih ngai kha,” a ti leh a. Chuti anga kal chu an tum ta a.

Chhuantea te chhung hi an bûlin vanlaia tla an tih ang tak tak hi an ni a.
A pu hi a boral hma avangin a pi hian a pate uanau hi a kurpui a. Chhuantea nite pahnih hian khual kaiin pasal an nei a. A mipa awm chhun Chhuantea pa lah chu Chhuantea naupan tet laiin sapui zimnaah a vanduai a. Chutia pasal te ber awm ta lo leh amah la naupang si chu, a chhungte lamin Chhuantea nu chu hruai haw leh mai an han rawt ut ut ṭhin a. Mahse, Chhuantea pi hi a hri a lo ṭha vak tawh lo nen, enkawltu mumal awm loa han kalsan chu Chhumpuii chuan a ngaingam ngang lo a, a theih dan danin an khawsa ho ta naw naw a ni. Tin, Hratlinga hi Chhumpuii nuṭa tak ni loin, a monaa a chipui awm chhun, unaua a vawn zui tak a ni a. Unau laina dang nei ta lo chu unau piang hmun tam tak aiin an inlainat zawk ang e tih hial tlakin an invuan nghet a ni.

Chumi zan chuan Thanghuta khua Hrianghmun mipuite rilru chu a tuka an ram pawm tur chuan a kap tlat a. Khawiah mah titi dang a leng thei meuh lo. An lo va hual ruk sa ram ṭha laiah khan mi dangin an luh khalh ang tih mawlh an hlau a. A tuk zinga ram pawm tura kal theih hun hriattirna, lal in

aṭanga darkhuang vuak rik ruala chhuah theih loh an haluh avangin hma takah an mu hlawm a.

A tuk zing khawvar hma chuan lal in aṭanga darkhuang tum rik hun nghakin Thangreia leh pa pathum vel hi kawtchhuahah an awm ran tawh a. Darkhuang rik hmaa kawtchhuah pela lo va kal bik erawh chu pipute aṭanga tih ngai loha an neih a nih avangin an duh bik lo a. An darkhuang rik hun nghakhlel lutuk chu an vei tuak sek tawh a. Chutah le, leilung a lang thei ta maw tih-ah chuan lal in aṭang chuan darkhuang chu a ri vu ta hlurh hlurh a. Chu veleh kawtchhuaha mite chu a thlun phelh ang par parin an tum ram lam pan chuan an liam nghal a. Mi dang pawh chu kawtchhuaha darkhuang rik hun lo va nghah em chu mawia an hriat loh vang chauha mahni ina la tawm an ni hlawm
a. Mahni in lumah chuan inring sa pânin an awm tho a ni. Darkhuang rik rual chuan thler tin aṭangin an pawm tur ram lam kawtchhuah panin an lo chhuak zut zut a.

Kawtchhuah lam pana mi liam zut zut lai chuan Chhuantea chu zawlbuk aṭangin a lo haw a. A insiam nghal malh malh a. A insiam zawh chuan a pu Linga te in lam a pan nghal a.

Zawi-awia kal an ni bawk a, Hratlinga te putu an lo thlen ve meuh chuan mi ṭhenkhat chuan ri an lo sat mek a. Anni putu chu kal zelin Zapuimual mawng zum lai kawrte râla chhim chhawng mual lian vak loah hian an lut thla a. Ri an sah hmain a ram chu an han fang thiak thuak a. Pipute duh loh thil eng mah awma an hriat loh avangin ri sah an rel ta a. Hratlinga remruat angin a mual chanve chuan hnuai lam chu ama’n a chang ang a, a chuan chung lam chu Chhuantea’n a chang thung dawn a ni.

Hratlinga te putu chuan ri chu an han sat ṭan a. An sah hârin an pawm lam chhawng tur zawng zelin an sat a. Rei vak lo an sah hnu chuan Chhuantea te kawmchhakpa Rochhinga chu lungawi mang lo hian a lo tla thla ve a. A sawi dan chuan – a ram pawm a thleng dawn ṭep tihin a hnung lamah Chuaukunga a lo tlan a, a chem a rawn vawm vak mai a. A chem chu Rochhinga ram pawm hualah chuan a tla a. Chumi changchawi chuan Chuaukunga chuan Rochhinga ram pawm hual chu a chuhpui ta a. Rei ngial thu an inchuh hnu-ah lungawi lo tak chungin Chuaukunga chu a inthiar fihlimsan ta a ni. A ram rem ṭha lai leh

pawm tlak chinah chuan mi dang an lo tlak fir fer tawh hlawm avangin chuti lai chu a lo thleng thla ta a ni awm e.

Rochhinga lo inchuhpui Chuaukunga hi a pu aṭanga Pachuau saphun an ni a. Pachuau dik tak aiin an inti-Pachuau zawk a ni lo’m ni tih tur khawp hian an khawsa a. Tin, mi tlawn an thiamin lal lakah lah chuan an tlatlum zek lehnghal a. Chuti ang mi an nih avang chuan Rochhinga chuan an thu chu lal hnenah thu buai hla buaiah han pu lut pawh ni se awmzia awm dawn chuanga a hriat loh avangin a inthiar fihlimsan ta zawk a ni.

Rochhinga chu Hratlinga te putu ri thla zai zai turin a duh ang tiatin a invalh ve ta a. Kum tharah chuan Chuaukunga chuhhelh vangin Rochhinga chuan a hla berah dai a do dawn ta a ni.


Bung 2

A kum leha an ringthar pawm tur lama an tluk kim tawh avangin Hrianghmun mipuite chuan an thlawhlai lam an hawi leh hman tawh a. Mi tam tak chu thlawhhma kanin an kal a. An favang dawn lai, a thual an thlawh laia tûlzum ṭan an buh pawh chu a lo keh kim tawh a. Kar loah a lo ûm mû ang a, chutah intheh ṭhil chhoin rei loteah a hmawr a lo hmin chho ang a, chumi zawhah chuan kumpui lingleta an lo thawh rah chu an seng tawh dawn a ni.

Heti ang hunah hian pa tam tak chu buh seng hun atan an lo inhmakhua ṭhin a. Chhuantea pawh a theih tawka lo inbuatsaih lawk vein thlam chhuat te a phah phui a, ṭhawmmawl te a do ṭha bawk a. Vauah te lutin fasuar siamna tur chak te a chhuah a. La naupang deuh mah se mi patling hna ang chu a koa innghat a nih miau avangin a thiam ang tawk tawkin a thawk ve sauh sauh ṭhin a ni.

Buh a lo hmin ta maw tih-ah chuan tar chak lo leh naupang chumchiap tih loh, hna thawk thei tawh dek chu lo lamah an liam sung sung a. Lam hla neih kum phei chuan buh seng chhung zawng chu lo lamah an cheng chawt ṭhin a. Dinhmun azirin an ran vulh nen lama chhungkuaa riak lut te pawh an awm zut ṭhin a ni. Mahse, chumi kum chu daihnai neih kum a nih avangin lângin an thawk a. Buh lu chuh ṭul a nat em avangin zing hma takah feh

chhuakin leilung lan chhung zawng an bung ngat ngat a. Chutia an beih fat fat loh chuan buh kung a lo ngui hman ang tih an hlau a. Tin, seng zawh har chu zuva lakah pawh a riral hnem hman ang tih a hlauhawm bawk a ni.

Chhumpuii te nufa pawh chu an ṭul ngat ngat hle a. Chhumpuii’n
dawrawn a phur a, Chhuantea’n darbakin em a ak bawk a. Buh chu a vuiah help
zelin buh par an lawr a. An em a khah veleh thlam chhuatah an chhung zel a.

Buh par an lawr zawh chuan buh chilna tur an buatsaih leh nghal a.
Thlam kawt rem laiah chuan hruih zawl an siam a. Tlema buh ngah vak lo leh ngaihsam deuh chuan hruih zawlah chuan an buh chu chilbilhin an chil mai a. Chutia vaihlo chila buh chil chu fasuara buh chil ai chuan a fai ṭha duh lo zawk
a. Mahse, fasuar siam hi hna a tam avangin mi ṭhenkhat chuan chilbilha chil chu an pawisa duh lem lo.

Chhuantea te buh chil ni chuan chawhmeh ah arpui tui lai an keng a.
Fasuarah chuan a ṭhian bulhnai pahnih Suaka leh Thuama te nen buh an chil su dup dup mai a. An ṭhianho thawm nen, an buh chil thawm tiring zual tura an benthek vuah ri nen, an thawm a ṭha ham ham hle a. A khat tawkin buh
malsawmtu malsawmna dilin, “Fang rawng aw!” tiin an han au leh rawng rawng ṭhin bawk a. An chil thlak chu hnuai lamah Hratlinga’n a lo zap fai hauh hauh a. A thlawh hun chhungin an lo chu a harzia hrilfak mah se buh chil ni-ah meuh chuan an hlim dar dar hlawm hle a ni.


Bung 3

Buh seng hna ṭul an thawh zawh hnu chuan lo vah ramriah hun tur an rel
a. Lo vah hi lo lam hnaah chuan hna hrâm bera ngaih theih hial a ni a. A rualin an vat a, zau khata tla theiho chuan bûk an inzar ṭawm a, an riak khawm ṭhin a. Eirawng bawl khawm vekin chhun lamah mahni lo ṭheuh an vat ṭhin a ni.

Ni thum hnua lo vah ramriah an rel avangin Hrianghmun mipuite chu an inbuatsaih sauh sauh a. Chhumpuii paw’n a fapa fun tur chawhmeh chhe har deuh chi a ngaihtuahpui a. Lo vah ramriahnaah chuan thlawhhma angin thlai thar rin tur a awm ve lo a. Engkim a tla chawp veka khawsak a ngaih avangin a theih chin chinah an lo inhmakhua ṭhin a ni. Chhuantea paw’n pûm te kaiin an

hmarua te a tuai thartir a. Chuti ang chuan ama phak tawk tawkah a inbuatsaih ve a.

An riah luh dawn ni chuan an bawr luk luk hle a. An riah chhung zawng tla tur buhfai te, mutbu te leh an hriamhrei te nen an thawk chhuak a. Chu’ng zawng zawng bakah chuan a neiin silai an ak chhuak bawk a. Chhuantea paw’n a pa silai hlui a rochun chu a keng ve a.

Chhuantea pa hi pa mal a nih avangin mi angin a ramvak tam ve hman lo
a. Chuti chung chuan a chhuah chhun chhunah chuan a kut a hmui viau mai a. An khuaa sa la thei pawl tak chu a ni pha tho a ni. A han awm tak loh hnu chuan eng emaw harsat mangan han tawh chang hian Chhuantea nu leh a pi chuan an silai chu deh ral mai an han rilruk uaih uaih ṭhin a. Mahse, Chhuantea ber chuan a ngainata a roh em avangin han deh ralsak chu an ngaingam leh lo ṭhin a. Chhuantea rawn tlangval chho chuan a pa zia a rawn phawk chho hle a. Naupang tein sa leirel chin ngawt pawh a kap ve nual tawh a ni.

Lo vat ramriak turin a hmun an han thlen chuan riahbuk sualin an buai nghal chuk chuk a. Tlema a hla deuh neiho chuan Zapuimual mawng zuih lai, Chhuantea te ringthar pawm nena a inkar kawrte tui ṭanchhanin bûk sak an rel
a. Chutah chuan Chhuantea te in thum pawh chu an tel ve a.

Bûk chu vanlai bûkin an sa a. A laiah sût khat dintirin chumi ṭanchhan chuan raw phel eng emaw zat hi an kuai kûr pup a. An raw phel kaih kûr chu phelsepin an kalh kual leh a. Chumi an kalh kualah chuan raw hnah leh mau hnah chu a saphuhawnin an vih kalh leh a. Bûk laiah chuan mei tuahna tur an siam a. Bûk laia an mei tuah hual chhuak tur chuan dâp an phah kual a, chu chu zana an mutna tur a ni. Khua a vawh ṭan tawh avang leh pawnthuah neih dan a inchen loh avangin chutia tih chu an lum kim theih dan ber niin an hria a ni.

A tua pawh awl bik awm loin mawng vawm ba ang maiin an phe vat vat
a. Bûk an peih fel chuan a ṭhenin riahbuk thing an fawm a, a ṭhenin chawhmeh zawngin tumbu khaileng leh hruizik te an vai a. A ṭhenin kawrte mawng lama rua chu zu puin tui ûm an lo siam a. An riah luh ni chuan mahni mi mal hna thawhna hun pawh a awm thei lo. Zanriah ei kham chuan tlangvalho chuan a tuk zinga an hman tur tui chu chawi lawkin an dân um siam thar chu an khah vek a. Leilung lan ruala chaw ei peih hman tura inbawl hma a ngaih avang leh,

chaw ei kham ruala mahni lo tur lam ṭheuh an pan a ngaih dawn avangin zing lamah tui chawina hun an nei dawn lo a, zan lamah an chawi lawk a ni.

A nu leh a piin an chah ngawrh em avangin Chhuantea chuan thawh hai palh mawlh chu a hlau a. Khawvar hmain a tho ṭhem ṭhem a. Thawm dim takin mei a chhawm nung a, chaw chhum a siam nghal malh malh a. Tlangval dang pawh chu lo harh vein a ṭul ṭul tiin an phe zung zung a. Chaw ei an peih veleh chaw an bar sawk sawk a. Chaw ei khamah chuan mahni ram pawm lam ṭheuh panin hriamhrei nen an chhuak darh ta hlawm a.

An vah ṭan ni tur a nih avangin tu mahin chaw an fun lo a. Pi leh pu hun aṭangin lo vah ṭan ni chu ‘mang chhal ni’ an ti a, chaw funa thawh chhuah chu an tih ngai loh dan a ni. Chawhma chhung an theih ang tawk an vat ang a, chawhnu lamah chuan bûkah an lo kir leh dawn a ni. An zan mangah an ngaih tiṭha lo thei thil an hmuh leh hmuh loh an ngaichang zet phawt ang a, chuti ang an man loh chuan a tukah nilengin an bung tawh dawn a ni. An duh loh zawng an man fuh erawh chuan an ram pawm chu an tan neih thiang loah ngaiin insawnna dang an dap a ngai thung dawn a ni.

Chhuantea chuan an chhehvel ram chu chawhnu lama han fan kual a duh avangin silai a keng nghal a. Chawhma chhung zawnga thawm chhuah tur an nih avangin eng mah kah tur a hmuh phei chu a inbeisei lo a. An ram pawm an thlen chuan Hratlinga chuan Chhuantea chu a vah ṭan dan tur te hrilhin a han kawhhmuh zung zung a. Chhuantea chu hmun rem lai deuh, a chet velna nena indip pha lo tawk turah a innghat a. A pu Linga hrilh angin ama chan lam tur mawng kil aṭang chuan a vat ṭan ta a.

Chhuantea lo vat chu a tir aṭangin a ṭang nghal em em mai a. Ṭhiante zawh ruala zo ve hman lo, khaichhuah ngai nih chu a hlauh ber a ni. A tha phak tawkin a bei ngat ngat a. A pu Linga lo chhoh lai pawh chuan a lo la bung tlauh tlauh a. A puin, “E khai, i va vat zau hman ve hei. Chawhma chhung lek pawhin i vat duai hman alawm,” a rawn tih chuan a pu Linga chu a lo chho tawh tih a hre ve chauh a. Hratlinga chuan Chhuantea lo vah chu a han thlirpui thiak thuak a. Chutah, Chhuantea hnenah chuan, “En teh Chhuante, thingtuai remchang deuh hi chu a bulah chhawk loin a ler lam hi chhawk zawk tur a nia. Nakinah bete ilo fahran zam na’n a la ṭangkai ang,” tih pahin vah baka thingtuai ler chu a han chhawk a.


Chhuantea chuan chumi ni atan chuan duh tawk a hun tih hriain a insenghawi nghal a. Chawhmeh dap paha an ringthar pawm chhehvel ram han fan kual a duh avangin a pu Linga chuan bûk lamah a kirsan ta a.

Chhuantea chuan Rochhinga ram pawm mawng lam chu zawh thlain Zuksihlui an tih chu a zu pawh a. Tumbu khaileng ilo fahran a awm em tih a melh pah reng a. A kam lehlam chu a ram a lo rem zawk avang leh ram chin hriat zau hrim hrim a duh avangin lui chu a kan ta a. A chung lam mual pangper chu zawh chhoin mual dung zâl lai hi a han chuang chhuak a. Chu mual chu a sahmul ṭhena zawh chho loin a letliam pangper chu a zawh phei a. Sa hnu chu awm bawk mah se an lo vah thawm avang khan tawn fuh a inbeisei lo a. A awmna aṭanga lang thei chin ram chu thlir kual pahin chawhmeh tur chi chu a dap reng a. Chutia hmanhmawh vak loa a kal mek lai chuan ralkhata sanghal ngek thawm hi a hre ta a. Ngun takin a han ngaithla a, thawm lo chhuahna chu a awmna ep, a hma lawka ruam rallehlam mual dung inkhawhthla lai vel chu niin a hria a.

Sanghal ngek thawm a hriatna lam chu a pan phei a. A va hnaih phei deuh chuan sanghal chuan bual an nei tih a hre thiam ta a. Dim tein a veh phei
a. An thawm aṭang chuan a hlat tawh lo tih pawh a hre thei a. A hma lawka khiang kung lian zet chu pan pheiin, chumi phen aṭang chuan a han thlir a. Chuta ṭang chuan nghalbual chu a lo lang chiang hle mai a. Bualah chuan sanghal pathum-pali vel hi an lo awm a. A veh hnaih leh chuan buala lut ve lo sanghal dang pawh an lo awm thei a, chu’ng chuan amah chu lo hmuin a ṭhawng darh ang tih a hlau deuh a. A awmna chu duh angin hnai tawk lo deuh mah se kahna tawk a nih tho avangin a silai chu a han lek a. Bual laia bawk, a lian ber mai chu a zakdawhah tak kah tumin a han tin vang vang a. A silai a hmet per ṭep tih chuan a kianga bawk ve, sum thum ṭha zet tur emaw chauh hi a tho ta tharh reuh a, chu chuan a kah tum chu a hliah tlat mai a. Chutia rawn ding tê chu a hawiher aṭangin hlauh nei a ang riau lehnghal a. A nghah leh chuan an tlan darh mai ang tih a hlauh avangin a kah rem ber, chutia rawn ding chhuak te chu a kap ta ringawt mai a.

Silai puak thawmah chuan sanghal chu an tlan darh chum chum mai a.
Chhuantea kah ber pawh chu a’n dawk ve nghal zawk naa a hma lawkah chuan a awp rap a, a khûr nghal char char a. Chhuantea chuan a tum ber a kap ta lo

chu a ui hle mai a, mahse a kah rem ber a kah mai loh kha chuan an tlan darh ang a, a enga mah a kap lo mai ang tih a hlau si a ni.

Chhuantea’n buk a va thlen chuan a thim chhelh tawh a. A pu Linga chuan a lo ngaihtuah hman deuh a. Chutia sa lu nena a lo haw chu buka mite chu an lo lawm dar dar hle a. An buka upa ber Hrangṭhiaua chuan, “Eheu!
Pasalṭha kut hmui zar kan zo dawn a ni maw!” a lo ti hlut nghe nghe a.

Zing khawvar hma aṭang chuan tlangval tlawmngai chu khawsak relin an phe leh nghal sang sang a. Ramriahnaah chuan in lama hmeichhe hna zawng zawng hi tlangvalin an thawk ṭhin a. Chhun lama an hna chu rumin hautak hle mah se buk chhung khawsak rel engkim mai chu châk zawk ang maiin an ti sauh sauh ṭhin. An hmelah peih lo leh ning hmel a lang ngai reng reng lo.

Chaw ei khamah chuan bun hmuna fâk tur chaw an fun a. In lama aṭanga an ken fûnpui chawhmeh chu an fun tel bawk a. Zan lama an ngaih tiṭha lo thil eng mah an man loh avangin chumi ni aṭang chuan nilengin an bung tawh dawn a. An zawh fel hma chu leilung lan chhung zawng an bung ngat ngat tawh mai dawn a ni.

Zau tinah chuan lo vat thawm chu a ri tluk tluk mai a. Rampui vat ngang an nih avangin a hnuai sah ngai a tam lo a. Thing lianpui pui tlu awn ruah ruah leh leia a invaw ri ṭhuai thawm chu a khat tawkin hriat tur a awm nileng a.
Chawchhun fak hun tih lohah chuan chatlak nei loin an bung ngat ngat a. Thim rualin buk an lawi a, thim hnu-ah khawsak an rel chawp ṭhin a ni.

Ni eng emaw zat an vah hnu chuan an lo vah pawh chu an zo dawn hnai tawh a. Thawk rual deuh chhung phei chuan ni khat vat emaw chauh an nei tawh a. Zanriah ei lai chuan an buka upa ber Hrangṭhiaua chuan an titi karah, “Hei, kan lo vah pawh kan zo hnai tawh a, a ṭhen phei chuan ni khat vat emaw chauh kan nei tawh a. Kum danga kan tih ṭhin angin a zo hmasa sain a la zo ve lo puihah kan ti a ni ang chu. Kal lamah kan kal ho tawh a, haw lamah pawh kan haw ho leh dial dial tur a ni dawn lo’m ni?” a han ti a. Hratlinga chuan, “E, ni tuk e le. Buk khata riak, han indawm tlan te chu pi leh pu chena kumkhaw dan alawm le,” a lo ti var a. An upa pahnihin chutia an tih chuan mi dang chuan an awm zel dan tur chu chiang an tiin han tuihnih ve pawh ngaiin an hre lo a, ngawi rengin an ngaithla mai a.


Hrangṭhiaua bawk chu lo ṭawng chhuak lehin, “Tluang tea kan bun zawm
theih chuan keini chuan naktuk hian zawh theih kan inbeisei a. Tawka te unau leh Chhuantea te’n an zawh hman a rinawm bawk a. Hrangthani pa, kan inhmuhpui hman si loa nang eng chen nge i thlen ve tawh le?” a han ti a.
Hratlinga chuan, “Kei chu naktuk chuan ka la zo ve hman lo ang. Tluang taka naktuk ka vah leh theih chuan naktipah chuan nilenpui tham ka nei tawh lo deuh mai awm e,” a lo ti charh charh a. Hrangṭhiaua chuan mi dang pawh chu an vah thlen chin a zawt ṭheuh a, a tuka la zo hman lo tur in thum an awm a.

Chhuantea chuan a lo vah chu a tuk chawhnu thlangherah chuan a zo a, a pu Linga lo lamah a insuan thla a. An putu chuan zawh hman hram tumin an bei fat fat a. Ban hunah chuan an zo hman ta hram a. Hrangṭhiaua leh Tawka te unau pawh chuan an inbeisei angin chumi ni chuan an zo hman ta bawk a.
Hetia Hratlinga leh Chhuantea’n kut rual chhung Hrangṭhiaua te leh Tawka te ruala an zo ve mai hi an chak vang pawh ni hran loin, an ram pawm zau zawng a inan loh vang zawk a ni.

Zanriah ei pah chuan Hrangṭhiaua chuan a tuka mahni lo zo tawhho
insem darh dan tur a rel a, “Hrangthani pa chu an putuin an ri pa Chhinga loah lut se la, keini pafa za Luta loah, Tawka te unau za Suaka pa loah,” a han ti a. An mi puih turate chuan tlawm an han ngai dawn a, mahse Hrangṭhiaua chuan, “E, tlawma lak tur a ni ngai lo e. Lal khat khua, zau khata tla za kan ni a. Kum tluana thlawhhma kawng khat zawh ho tur kan nih hi. A ṭul dan azir zela inpui tawn den den tur alawm kan nih. Chutia in tlawmngaih tlat dawn te chuan kan mamawh tikah che u in thafuan kan beisei ngam nang le,” a lo ti a.

A tukah chuan Hrangṭhiaua rel ang chuan an insem darh a. Puih ngai apiang pui dial dial chungin kum khat chhunga an hna rum leh hautak ber tia chhal ngam lo vah chu an zo fel thei ta a. Hun eng emaw chen chu lo lam hnaah chuan an awl rih thei dawn a ni.



Bung 4

Lo hal hma chu lo lam hna phuartu an neih loh lai a ni a. Hmeichheho
chuan chu hun awl chu tuahthing chhek khawl na’n an hmang deuh ber a.
Mipaho chuan dai vah na’n te hmangin thang te an kam a. Ramvachal tan lah ramvahna hun duhthusam a ni. Tlangval ṭhenkhat, ramvah lam ti mi vak lo chuan khawhar hnêmah nula thing phur te an zui a. Chuti ang chuan chapchar awllen lai chu thlawhhma kawng zawh loa mahni tuina kawng ṭheuh an zawh theih hun lai a ni.

Chhuantea pawh sahdâl thang te kamin dai velah chuan a vak ve ṭhin a. Tlai khat chu sakhichal hi a rawn kap a. Hetia a vanneih ve ṭum hian a nu leh a pi chu an lawm thei em em mai a. A nu chuan a pu Linga chu va koin an putu chuan a sa chu an chan a. An chan pah chuan lal sa chhiah, thirdeng sa leh ṭhian sabeng tur chu an dah hrang nghal a. Lal sa chhiah atan chuan a dar vei lam phawh hlawk chu dahin, thirdeng sa atan chuan a zâng ti thlur chu nguntâng chen velin an hlep a. A beng khing hnih chu a vun inzawm vekin an hlep a, chu chu Chhuantea ṭhian bul ber Suaka chan tur a ni. Tin, a bawp chu a pu Linga a mantir bawk a.

Chumi tlai chuan Hmunzawl lal fapa Sangvunga leh a ṭhuihruaite Hrianghmunah an lo zin a. An zingah chuan an khaw buan chak, a tlang tluana thang hat tham Dohleia pawh a rawn tel ve a. Dohleia lo tel ve thu chuan mi ngaihven a hlawh hle mai a. A chhan pawh, Hrianghmun khua chuan Dohleia tluk bawka buan chak hmingthang Aikima an neih ve vang a ni. Mikhual tlangval buan chak hmingthang an khuaa lo zin chu an khaw tlangvalho chuan buan lohin an chhuah lo ang tih chu tlang rin dan a ni.

Dan pangngaiin zanriah ei khamah chuan tlangvalho chu zawlbukah chuan an lo chhuak khawm a. Hmunzawl lal fapa Sangvunga leh a ṭhuihruaite zawlbuk riah tum pawh chu an lo thleng ve a. Hmunzawl buan chak Dohleia leh an khaw buan chak Aikima inbuan lai hmu châk mipa naupang pawh zawlbûkah chuan an lo kal sap sap a. Paho hlei hleiin hmuh an lo chak ni tur a ni, zawlbukah chuan an rawn chuangkai sup sup bawk a.

Hrianghmun valupa Sangvunga chuan, “Hei zanin chu khual ṭha kan nei
a. Hmunzawl lal fapa Sangvunga leh a ṭhiante kan khuaah an lo zin a. An zingah kan tlang tluana buan chak hmingthang Dohleia pawh a lo tel thei hlauh mai a. Zanin chu kan mikhualte hi kan infiampui dawn em ni ang?” a han ti a. Anni

lam chuan, “E, kan lo kalna kawng a thui tham si a, khawtual tlangval chu kan ngam lo tawp ang che u. Min ngaidam mai teh u,” tiin mawi-hawihah an lo pha a.

Chutia mikhual tlangvalin an han pha khawmawi vel chu Hrianghmun buan chak Aikima chuan a ngaithiam lo deuh a. Valupa ṭawng hun pawh nghak zo loin, “E khai, infiamna a nia lawm, ngam leh ngam loh lam a ni nem maw le. A thuhrimah, Hmunzawl buan chak hmingthang chu engti kaua chak nge a lo nih tih te pawh kan en chhin ve chak alawm,” a lo ti a. Aikima hian amah tluk bawka buan chak hmingthang Dohleia aia a chungnun zawkzia lantirna hun remchang bawhpelh mawlh chu a hlau em em a.

An ṭawngkam chhuak reng rengin amah a tin zawn ran zel avang leh Aikima’n, “…engti kaua chak nge a lo nih kan en chhin ve chak…,” a han ti chuan Dohleia chu a titlawmla ru em em mai a. Buanzawlah chuan lo pen chhuakin, “A nih leh in ti ṭalh bawk si a, unau buanin aw ni ang,” a ti ve ta a.

Hetia mikhual tlangval an buan hian khaw ṭhenkhat chuan an khaw tlangval chak lo ber aṭangin an buantir ṭan a, an buan chau ta maw tih-ah a tawpa an khek khal, an khaw tlangval buan chak ber khan a vawrh nek mai ṭhin
a. Chutia tih an tum chu a rin avangin Dohleia chuan a tir lama mi chu hneh
ṭawk ṭawka buana, a tawp atana a tha chu khek hram hram a tum tlat a.

Hrianghmun valupa Sawivunga chu, “Tuin nge buan hmasa ber ang?” tiin a han hawi kual vel a. A sir lawka Suaka leh Chhuantea lo awm chu hmuin, “Chhuantea’n aw ni ang,” tih pahin puan a pe ta mai a. Chhuantea chuan chutia buan chak hmingthanga an lo sawi han buan chu a huphurh em em mai
a. Mualpho lutuk lo tura theih tawp chhuah chu a tum ruh hle a.

Chhuantea leh Dohleia chu an han inkuah a. Chhuantea mualpho lutuk hlau chu a tir aṭangin a ṭang nghal phat a. Zawlbuk chhuatah chuan an vir dun ta zak zak mai a. Dohleia tan chuan a lo tum rilruk anga tha han khek hleih theih pawh a ni ta lo tawp mai. A theih tawp a chhuah loh chuan a buan hmasak ber aṭangin a mualpho thei tak ngial dawn hian a hria a. A beih fat fat hnu chuan a sir tlukpui thei ta hram a. An tho leh a, a thawh hnihna an han bei leh a, an vir dun leh ta zek zek mai a. Dohleia chuan an khaw buan chak hmingthang Aikima chu an buantir nghal ta mai em maw ni dawn aw, a ti rilru

rum rum a. Mahse, a buan mek chu Aikima ni tur chuan a la naupan lutuk bakah an valupa khan ‘Chhuantea’ tiin a hre bawk si. An beih leh fe hnu chuan buan thiam leh tawnhriat ngah zawk nge nge chu a dingchang ta zawk a.
Chhuantea’n a kut hum nghet lo han hum rem a tum lai tak chuan Dohleia
chuan a ban phawi ta vawk mai a.

Chhuantea leh Dohleia inbuan zawh chuan Suaka chu a lo pen chhuak ve
a. Dohleia chuan a rilru te tein, “Kha mah mah an khaw buan chak lo ber a nih chuan tun ṭumah chuan ka mualpho thei tawh mai ang a,” a ti a. Mahse, an han inman chhin vel chuan Dohleia chuan a buan tur chu a hmaa mi ang kha a ni ta lo tawp tih a hre nghal mai a. Amaherawhchu, hneh ṭawk ṭawk angin a lang hram hram a. A hnua lo ding leh zingah pawh chuan a buan hmasak ber ang kha an awm ta lo. Mahse, tu mah mualpho khawpin a buan duh lo a, hneh hram hram angin a lang lui tlat a. A tawpah Aikima chu lo pen chhuak vein,
“Kan Hrianghmun tlangval zawng zawng rawn tlawm ta mai chu, khaw’nge kei ve tawh aw,” a rawn ti thar thar a.

Zawlbuk mei chu eng lehzual tura tuahin thingnawi têl chu an vawm luh belh a. A tlang tluana mite’n tu nge chak zawk ang tia an lo khaikhin ṭhin an ni bawk a, Aikima leh Dohleia inbuan chuan chungnun zawk loh hlauin ṭan an la nghal a. Dohleia pawhin a thiam leh tha khek chu hman hun a ni tih hriain theih tawp tak meuh meuh a chhuah a. Pumruaah, thaah leh thiamah pawh an lo inel tawk nangiang reng a. Zawlbuka mipui pung khawm lah chuan an lo kal chhan leh an nghahfak ber chu hmuh chian loh hlauin an mit pawh an khap phal mang lo a. Anni pahnih chu an thiam zawng zawng sawm khawmin an vir dun zek zek mai a. Mahse, Dohleia chuan tha a lo sen hnem tawh avangin an han inbuan rei hnu chuan a chau ta deuh a. Aikima chuan han ban phawi tum ni awm tak hian ṭan a han la der a. Chuta Dohleia insiam rem tum ke chheh rem lo lai tak chu Aikima chuan a chawi kang ta vaw vaw mai a ni.

Hemi ṭuma Aikima leh Dohleia inbuan hi Hrianghmun khaw mipuite chuan an sawi zui rei peih hle mai a. Mita hmu ve ve si te hi hre lo hrilhin an inhrilh an inhrilh mai zu nia. Pa ṭhenkhat chuan anni pahnih inbuan piah lamah Chhumpuii fapa lo chakzia mawlh chu mak an ti a. Mi nawlpui mit aṭang chuan Dohleia khan Aikima tih loh mi dang zawng kha chu thapui chhuahin a buan duh lo niin a lang a. Mahse, chik taka lo entu patling lungfing chin chuan Chhuantea a buan lai khan a theih tawp a chhuah tih an hai lo a ni. Chhuantea

hre chiangtu a ṭhian bul Suaka erawh chuan Chhuantea’n Aikima a hneh lo kha
mak a lo ti ve thung a.

Chumi ṭuma Dohleia chak ta lo chu a tlawmla ve hle mai a. An khua a thlen hnu-ah, “A hmasa bera min buantir kha buan ta lo i la chu ka chak ang,” a ti e an ti.

Bung 5

Chutia Hrianghmuna Sangvunga te lo zin chuan buan chak hmingthang Dohleia lo kal ve thu aia pasalṭhate beng verh zawk thu an rawn keng tel a. An sawihmangin Sihpui ruamah tumpangchal a chhuak ṭhin a. A ki lah chu an chhehvel khuaah na na na chuan a aia seki ropui tur a awm lo ang. Chu tumpangchal chu an khaw pasalṭhate’n an chang ṭhin a, mahse an kap thei reng reng lo a ni awm e.

Chu thu chuan pasalṭha Hrangaia beng chu a verh zar mai a. Ani hi an khaw buan chak Aikima u kha a ni a. An khuaa sa la thei ber a ni. Sa serh kai chin ngawt pawh thang hnih thang thum chhuahna daih a kap tawh a. Mahse, tumpangchal ber kher hi a la kap thei tlat lo mai a. Chu chuan a ropui tur angin a tiropui zo lo niin a hre tlat a. Sihpui tui tlantu an tih tumpangchal chu kah ngei a tum ruh hle a.

A tuk maiah chuan Hrangaia chu ṭhian pathum vel nen zan riak buhfai paiin an thawk chhuak nghal a. Sihpui chu ni tin an chang a, mahse an chang chhuak thei lo a. An buhfai ken zawh dawn lamah chuan an beidawng deuh tawh a. Chulai ram chu a chhuahsan tawh te hi a ni mai lo ang maw tiin a ram chu an han phek fan a. Chutah chuan a hnu thar an hmu leh si a. Mahse, an buhfai kenin a daih tawh si loh avangin ina haw zet a, riah chaw fai tam zawk nen tha thara beih ṭhat leh an rel a.

Hrangaia te kal tur kha an insawm zau lo em a, kal duh dang pawh an lo awm ve nual a. In hnuai al chu thlawrin khawmhma hawl nen an deng tluk tluk
a. Silai hlo tam tawk nena thawh chhuah an tum a ni. Chhuantea leh Suaka pawh pasalṭha hnung zuia kal ve an tum a. An kal tur chu pa ṭhenkhat chuan, “Heti anga sa lian chin hi chuan vengtu an nei a, chutia a nuam nazawng kah

mai mai theih an ni ngai lo asin maw le,” an ti a, an hlawhtlin an beiseipui vak lo a. Mahse, anni ngaih dan chuan Hrangaia te chu a chelh zo awzawng lo.

An kal dawn ni chuan kawtchhuahah mi sawm chuang lai mai chu an chhuak khawm a. Kal tum an kim ta maw tih-ah chuan pasalṭha pakhat chuan silai, a mu tel loa a hlo ringawt thun chu khaw chhung lam hawia kapin hring a han hnawl a. Chuti chuan pasalṭhain hma an hruai a, ram lam pan chuan an inzui ta thliah thliah a. A kawngṭum ṭha chin zawng chu pasalṭha chuan hma an hruai a. Kawngṭum mumal awm lohna aṭang chuan tlangvalho chuan upa zawkte kaihhruainain hma an tâwn ve thung a. A hmun an zu thlen chuan Hrangaia te kal hmasak ṭuma an bûkah khan an innghat a. Hrangaia hoin pasalṭha zual pathum vel chu Sihpui lamah an tlang nghal a. Chutih chhung chuan mi dang zawng chuan bûk chu an vaia leng turin an lo chei ṭha a. Tui te chawiin thing te an fawm bawk a.

Hrangaia te chuan Sihpui chu an han kal hual vel a. Khuaa an hawn hlanin tumpangchal chuan Sihpui chu a lo tlan leh ngei a ni tih a hnu aṭang chuan an hre thei a, an phur ngei mai. Sih panna khân hrang hrangah chuan insem darhin chan hmun an han rem a. Mahse chumi tlai chuan an chang chhuak lo a. A tukah pawh chuan silai thun tling el awl nen chuan an chang leh
a. Chumi ni pawh chuan an chang chhuak chuang lo a. Mahse, an sa chuan chulai ram chu a la chhuahsan loa an hriat avangin engtikah emaw chuan chân chhuah ngei an inring tlat a, an rilru a hnual phah chuang lo.

A ni thum ni pawh chuan mahni chân hmunah ṭheuh an ṭhu leh rân hlawm a. Chawhnu tlai lam tawh tak, a lo chhuak leh dawn lo a ni ang a an tih rilruk tawh hnu-ah an sa chân chu pasalṭha Hrangaia hmaah ngei mai chuan a lo chhuak buk buk a. Sechal lungfing tawh tih takah a rawn fimkhur em em mai
a. Thui lote a kal a, thawm ngaithlain a ding a, hnu lam a hawi let bawk a. Chuti reng reng chuan muangchangin sih chu a rawn pan a. Chutia a lo kah chak kumkhua tumpangchalin a lam a rawn pan lai a han hmuh chuan Hrangaia chu a lawm em em mai a, a mumang a ang rum rumin a hria a. A kah nuam tawk vel a rawn thleng ta maw tih chuan pasalṭha Hrangaia chuan a chaldâr taka kah tumin a tin ta vang vang a. A vanduai asiamin a silai hmeh per rual chuan tumpang chu a thle buk a, kap fuh tho mah se a tumna takah a fuh ta lo tlat mai. A kaha han kah nawn hman rual loh hian tumpangchal chu a tlan ta daih a.

Pasalṭha dang pawh chu lo chhuak khawmin an sa hliam tlanna lam chu an han chhui zui ngial a. A thi chu baw ve nual bawk mah se a hnu aṭang chuan chuti maia han man theih chi niin an hre lo a. Khua a lo tlai tawh nen, a tuk khawvar lama um zui leh an rel ta zawk a.

A tuk khawvar hma aṭang chuan tlangvalho chuan rawng an bawl sawk sawk a. Chaw ei kham veleh an sa hnu chhui tur chuan an chhuak leh nghal a. A hma tlaia an chhui tawpna kha pan ding nghalin chuta ṭang chuan an chhui zui leh ngat ngat a. Tawkfang an chhui hnu chuan an sa chhui chu a dinna hnu an hmu ta zeuh zeuh a. A din lai chuan ûm zuitu a neih leh neih loh thlithlaiin hnu lam a hawi let ngei ang tih a rin theih a. An sa ûm chuan an thawm a hriat chuan hmun remchang laiah lo changin a rawn phîn let thei tih an hria a, an fimkhur hle a.

Chawhnu thlangher an chhui hnu chuan an sa hnu chuan lui pakhat hnâr lam hi a zawh chho a. Chutah chuan a zunna hnu leh a ek tharlam, thochimin a bawm vat vat hi an hmu a. An sa ûm chu an hlat tawh lo niin an hria a. Lui kamah chuan raw hung hi a lo awm chho zeuh zeuh a. Tin, an chhak deuh lui kam zawl chu hnahthial hmun hi a ni a. Fimkhur takin an chhui chho zel a.
Hnahthial hmun an thleng chho ṭep tih chuan hnahthial kar aṭang chuan tumpangchal chuan a rawn phîn ta thut mai a. An theih anga rangin raw hung karah chuan an inzep lut rawk rawk a. Mahse Suaka chu a lut ve hman lo a. A theih tawpa chakin lui mawng lam pan chuan a tlan thla a.

Suaka mangang chu a hmaa thingtuai remchang berah chuan a lawn zawt zawt a. Tumpangchal chu lo thleng thla ve nghalin a hnuaiah chuan a châng run mai a. Tumpangchal chuan a kein lei a phiat a, a inhrosa nasa mai a. Tumpangchal zet chu a hû a na em maia tlangval naupang lam tana han tawn zawh chi zia zang a ni lo. A awmna chu tumpang chuan rawn ban pha lo mah se Suaka hlau lutuk chuan sang lehzuala lawn a tum a. Mahse, a lawnna thing chu a lo la tuai deuh avangin a dawl lo a, a kûr dawn ta mai a. Suaka mangang lutuk chuan dam khawchhuah reng reng a inbeisei tawh lo.

Chhuantea chuan chuti khawpa a ṭhianpa mangang thlabar chu a en thei ta ngang lo a. Raw hung kar aṭang chuan lo chhuakin lui kuang ko hnim buk chu a rawn phen thla zai zai a. Chutah, tumpang lo inhrosa lai zakdawhah tak chuan a rawn kap ta ṭhuai mai a. Tumpangchal chu a rawn inher a, Chhuantea lam

hawi chuan pen thum vel rawn penin a ding sai ta hlawk hlawk mai a. A tlu ngei dawn hian a hriat tawh a. Chutih lai tak chuan pasalṭha Hrangaia chu lo thleng thla vein tumpang chaldârah tak mai chuan a rawn kap ta dawp mai a, tumpang chu a let tawp a. A silai hlo chu thun leh te tein tumpang ruang tlawhchhan chuan hlado a chham ta vang vang a.

An ṭhiante an lo thlen khawm chuan ro an rel ta zung zung a. Chulai hmunah chuan riahbûk khuar nghal mai ṭhain an hria a. Tlangval pahnih chu an bûka an thil dah la turin an kir vang vang a. A ṭhenin buk an sa a, a ṭhenin sa an chan bawk a. Meipui chhepin an chan thlak hmasak apiang chu meipuiah chuan an vawm lut nghal zung zung a. An sa chu a repa hawn an tum a ni. Heti ang sa lian bikah hi chuan a kaptu chan tlem tih loh chu sa leirel hranpa a awm lo a, sa chhiah pawh a sarepa pek mai ṭhin a ni.

Zanriah ei kham chuan a ṭhenin an sa rep chu an vil a, a ṭhenin hnâng hlaiin bawmrang an tah a. Mahni buai buai chuan an buai em em ṭheuh a.

A tuk zingah chuan phur an han siam a. An zawh tawk ṭheuhin bawmrangah chuan sarep chu an han rem khat âm a. A kaptu sa lu chu tlangvalhoin an phurhsak a. A sarep phurh tur chu an chhawk ṭhen bawk a. An theih ang tawka zangkhaia hawtir chu a kaptu an chawimawina a ni.

An kal dawn chuan Hrangaia chuan pasalṭha Zachûla hnenah chuan,
“Khai, Thanchhinga pa, nangin sa chhawl han tho ta che maw le,” a ti a. Zachûla chuan an sa channa hnua hnim hnah chu a kein a han thai let vel a. Hlado a chham zawh hnuin silai a hmet puak dur a. In lam panin an inzui ta thliah thliah a.

Zanriah ei kham hnu, leng len hun velah chuan hlado chham thawm a lo ri vau vau a. In lama puitling awmte chuan hlado chham chu hriat chian loh hlauin naupang bengchheng chu an khap sawk sawk a. Kawtchhuaha hlado chhamtu chuan,
“Mual liai luaiah khan e,
Valpa’n tumpang ka chhaih awk e;
Zantiang e, kan man leh e,
Runah thang kim na’n ko tlun e,”

a rawn ti vang vang a. Chutah silai a puak dur a. Silai dang pawh a puak zui ta ul ul mai a. In lama mite lo beisei ruk, an beisei san ngam loh tumpang hlado ngei a ni. Mipui chu kawtchhuah lam panin an chim hum hum a.

A thleng hmasa apiangin an zawh hmasak ber chu, “Tu kah nge?” tih chu a ni. Ṭha takin an lo chhang zel a. Nulahoin zufang tuitling nen an rawn hmuak ve bawk a. Kawtchhuaha an chawlh thlandaih hnu chuan naupanghoin tumpangchal lu chu an zawn a, an in-pang-aw-zial mup mup a. A hmuaktu dang chuan ramchhuakho sarep phurh chu an chhawk bawk a. Zan thla no engah chuan tumpangchal lu nen chuan Hrangaia in lam chu an pan luih luih a. Kum kha leh chen a kah theih loh tumpangchal lu nena haw an ni bawka pasalṭha Hrangaia hmel chuan, ‘Lei chungah hian awh dang ka nei ta lo’ ti hmel hi a pu a.

Chumi zan chuan Hrangaia inah chuan sa lu lawmna zu bel an rawn pu lut zut zut a. Sa lu lawm chuan an ri vut vut a. A khat tawkin leika sang lai aṭang chuan silai an hmet puak ulh ulh bawk a. An lu a kai deuh hnu chuan zai an rawt a, khuang nen an zai fawn dulh dulh a. Tawkfangah chuan Hrangaia rui lungpuam chu lo ding chhuakin hla a hril a,
“Hlawnthangpa runah changsial an lawi, Rairah riang kei ka run chhunga lawi ve chu Khuavang ven lai chalngenga thlunglu,”
tiin an lal upa, an khaw pa hausa ni bawk Chhannawna chu a han phuah el a. Chu mai chu duh tawk loin,
“Angurpui run chhungah ropui rel mah suh i, Pipu chenah vangkhaw muan chhan leh Hrang tin lu kim ai chhung kan ni,”
a ti hep hep mai a. A tan chuan chumi zan tluk reng renga zan hlimawm a la awm ngai lo.

A tukah chuan Hrangaia chuan a tumpang lu chu a ai a. Sahrâng ni em lo mah se vawkpaa han aih mai chu a lungawi zo lo a. Sechal talhin ralvanphun ngatin a tumpang lu chu a ai ta a ni.


Bung 6

Thanghuta leh a upate chuan an khuaa pa upa leh khawchin hre deuh chu rawnin lo hal hun tur an rel a. Lo hal hun atan chuan Vau thla ni hluia hal chu an tin zawn a. Lo hal hma chuan khawtlang huapa thil tih kawngpui siam leh Chapchar kût hman chu an la bak a.

Lal leh upate chuan kawngpui siam hun tur an han rel a. Kawngpui siam hi khawtlang huapa inthawina pui ber pakhat, mi lû leh sa lu malsawm dilna a nih avangin a kokim thei ang bera hman an duh a. ‘Kawngpui siam min hmansan’ tia vuivai an awm loh na’n a hma ni eng emaw zat aṭang chuan kawngpui siam hun chu an rel lawk a. Chuti chuan ram lama awm leh khuala cham mekte pawh a thei thei an inchah haw hman dawn a ni.

Kawngpui siamnaa sadawt hnung zui tur mi chu an han thlang a. An hmingina vanduaina lam kawk lo nia an hriatte chu an thlang nghauh nghauh a. An mi thlante chu a zat an han chhiar a, sadawt nen sawm chiah an lo ni a.
Pipute hun lai aṭang tawhin kawngpui siamnaa mihring inkawp kim kal chu an tih ngai loh a nih avangin Chârvenga Liantuala chu a sawm leh pakhatna atan an ruat belh a.

Kawngpui siam ni a lo thlen chuan an mi ruatte chu chawhnu lamah lal in aṭangin an chhuak a. An inthawina hmanrua tur vawkte te, chem te, vut te, tui um te, mei te chu an phur a. An khaw kawtchhuah pui ber, chhuah lam kawtchhuah chu an pan a. Sadawt duhna hmunah chuan innghatin kawng chhak leh kawng thlangah chuan thingsia an phun a. Sadawt chuan urhsun taka a thiamhla chu chhamin, an khaw chhehvela lal hming chu lam telin heti hian a han ti a,
“Hual ing, hual ing, Lallianpuia thla hual ing, Thangphunga thla hual ing, Lianhrima thla hual ing, Mi thuaichhiahah tla loin, mi ralvanah tla loin,
Mi chem pelin hual ing, mi fei pelin hual ing, Lentlanga sa awm lo lawi rawh,
Tumpanga sa, sailiana sa, nghalhriama sa, zuksiala sa, khisaa sa lo lawi rawh,
Kawngpui tluang takin ka siam i lawina tur, Sakhaw lunglian ka sawm tel lo e,
Buannela sa, Rihli-a sa, Ṭantlanga sa, Lurhpuia sa
Aw, lo lawi rawh,”


a han ti a. Inthawina atana an vawkte ken chu a zakdawha tin chungin,
“Kawngpui ka siam e, kawngpui ka siam e,
Mi lu lawi na’n ka siam e, sa lu lawi na’n ka siam e,
Khual ding e, khual ding e, Hrianghmun khual ding e,
Khual tlu e, khual tlu e, Hmunzawl khual tlu e, Bawktlang khual tlu e, Mualṭhuam khual tlu e,”

tiin an khaw chhehvela khaw hming lam tel chung chuan a han chham leh a. Chutah an vawkte ken chu vit hlumin a sa chu an chhum a. A keṭhiah erawh chu kawng chhak leh kawng thlang lama an thingse phunah chuan an tar a.

Losul haw hun velah chuan an sa chhum chu a bang awm miah loin an ei fai vek a. Ram lama ran tla zawng zawng an haw kim vek tawh ang tih-ah chuan an vut ken chu an thing phun inkar kawngah chuan, chumi zana chu kawng zawh apiangin hniak an hnutchhiah ngei ngeina turin an phul a. Sadawt chuan a sahmim ipte-ah chuan lungte leh thinghâr a ak a. An vut phulah chuan eng hniak nge lo awm tih a tuka en leh atan an hawsan ta a.

Khaw chhunga an kir leh chu mahni in lam pan loin lal inah an kal a. An thlen chuan Sadawt chuan, “Kawng min hawn r’u, kawng min hawn r’u,” a han ti a. In chhunga mite chuan, “Khual ṭha nge in nih khual chhia?” an lo ti a.
Sadawt chuan, “Khual ṭha kan ni e. Mi lû kan rawn hawn e, sa lû kan rawn
hawn e. Punte kan ni, punna kan hawn. Parte kan ni, parna kan hawn,” tiin a lo chhang a. Chutia vawi thum an inchhan tawn hnu chuan lal in chhunga mite chuan kawng chu an rawn hawn ta a. Sadawt chuan ina lo awmte hnenah chuan, “Chhum hlum kan rawn hawn, rawn dawh rawh u,” a ti a, a thinghâr leh lungte ah chu a bun a.

A tuk zing hma takah chuan an ran vulhin an lo dai pherh hmain an vut phul chu an va en a. Mihring hniak leh sapui hniak a awm loh avangin an ngaih a ṭha a, kawngpui chu siam nawn ngaiah an ngai lo a. Chuti chuan, mi lu leh sa lu malsawmna dila an inthawina pawimawh tak chu an zo fel ta a ni.


Bung 7

Hrianghmun khuain Chapchar kût an hman zawh hnu, lo hal hun atana an tin zawn hun thlen hma, mei lam pawh an sial hma chuan ṭhâl thli thaw vuk vukin chhum a rawn chhem let tup tup mai a. Rei loteah van chu rawn thiang leh mah se ruah a hnai a nih an ring a. Lal leh upate chuan a tuka mei lam sial sawk sawka hal mai tur em maw ni dawn ni tia an ngaihtuah mek laiin Rumbawnga nupui nau nei tur chu raichehin a thi ta tlat mai a. An tum anga chuti tut tuta han chet theih chu a ni leh ta lo a.

An khawtlangah raicheha thi an awm tih an hriat veleh a thlarauin an in a lo luh loh na’n mahni kawngka biangah ṭheuh chhawl an bang a. Loh theih loha khawtlang awm ni kham a ngai ta a ni. Awm ni an kham zo a, a tukah chuan an hlauh ang ngei ngeiin ruah chu a lo thleng ta a. An tum hunah an hal hman dawn ta lo a ni. Amaherawhchu, ṭhâl khaw ro hnuaiah an chap chu a inpho ro leh hmanin, ni pawh a hlui leh hman ang tih an rin tlat avangin chuti tak chuan an pawiti hran lo a.

A ṭul thulha hal nghal mai theih tura mei lam sial lawk vat chu ngaiin an hria a. Mei lam chu an sial ta a. Mei chhuah palh an hlauh avangin vahchap kangin a man phak loh tawk tura zauin an lo vah sa chu an sah hual a. Sah fai mai chu duh tawk loin an phiat fai hliau a. Buh tuh na’n a la hma deuh avang leh chap chu la inpho ṭang deuh se an tih avangin hal lohin an dah rih a.
Nikhaw chin an thlir ran a, ruah hnai leh dawna an hriat chuan ruahin chap a delh hman hmaa hal khalh thei turin an inring a.

An chap pho chu an duh ang zanin a ro ṭha ta maw tih-ah chuan ruah la hnai lo mah se hal mai chu an tum ta a. An nghah leh chuan eng emawin a bumro leh palh ang a, an chap pho chu ruahin a delh leh hlauh chuan an nghah ro chhung nen, buh chi chawi chawpa lo hal a ngai ang tih an hlau a ni.

An hal dawn ni chuan lo hal tura thawk chhuak bakah pasalṭha ṭhenkhat, silai leh fei nen an lo thawk chhuak ve a. Vahchap kangin a um darh sa tlanchhia an lo chang dawn a ni. Upa chinchang hria chuan an lo hal tur chu a mual pianken aṭangin Vanbuka lo aṭanga hal ṭan ni se, a thli beng a dikin mei a kal ṭha duh ber dawnin an hria a. Vanbuka deh kai hnu chuan mi dang chuan zawiin an dep kai ve chauh dawn a ni. Tin, lo bing nei in thum zingah chuan Rochhinga’n a dep kai zet ang a, chutah Hratlinga’n a dep kai ve thung dawn a ni.


Ni a lo tlangsan chuan Vanbuka chu a lo mawngah meichher nen deh kai hun nghakhlel takin a ṭhu ran a. Thli bengna lam hriat tumin a vaibel chu a pak khu tulh tulh a. Chutah, a vaibel khuin lo lu lam a pan chhoh veleh chuan a dep kai ta a. A kai ṭha duh ngiang mai. Mei alh chuan thli a ko a, thliin a rawn beng zawng chuan vahchap ro ṭha takah chuan mei chu a inman kai zung zung a.
Vanbuka lo kan dan en chuan mi dang pawh chuan a tahtawlin, awmze nei takin an lo chu an dep kai ve ta a.

An vahchap chu a lo ro ṭha leh hmanin thli beng danin a zir bawka mei alh han inhlap ri chu a ring ṭha duh ngei mai. Meipui alh chu a rik hian a ri hum hum a. Chung lam meikhu karah mei alh hlawm chu a invawrh chho zuai zuai a. A khu lah chuan boruakah par a chhuang tup tup bawk a. Mei alh chu a lu lamah a inman kai chho zel a. A kan hmasakna lam, a mawng lama thing tuluang la kang ral zo lo chu thli beng zawng chuan a vam ling huam a. An thing bul râwtna te chu a mût khu vung vung bawk a.

Mei alh a rem hnu chuan an han nghak dai deuh a, chutah an lo chu a kan fai leh fai loh enin an han fang kual vel a. An vât hma bawk a, ruah khan delh deuh mah se a tam lem loh avang leh an pho ro ṭhat leh hman em avangin a kang ṭha tlang hle mai a. Zau tina mite chu an lungawi haw em em ṭheuh a ni.

Chhuantea haw chu a nuin, “Chhuante, vawiin in lo hal chu a kang ṭha emaw chu? Khua aṭanga kan lo râl hmuh ve phak tawk, a khu a’n ngawt kha chuan kang ṭha thawkhat turah kan lo ngai deuh mai a,” a han ti a. Chhuantea chuan, “Kang ṭha bawk e. Ka pa Chhinga phei chuan, ‘Hrianghmun kai hnua kan lo kan ṭhat rual ber kum a ni,’ a tia sin,” a lo ti a. Chhuantea pi chu lo ṭawng
vein, “E, a va lawmawm ve. Amaherawhchu, miin an zawh che chuan, ‘A kang ṭha,’ an ti ngai lo a nia. I pa Chhinga pawh chuan a hmuna hmutu ṭheuh in nih avangin chutin a ti mai mai a nih chu. Lo kan ṭhat leh ṭhat loh an inzawh nikhuain miin an lo chu kang ṭha viau pawh ni se, ‘Kan inkhawh chhuak thei hram ang chu maw,’ te an ti duh lek ṭhin a. I pu Linga te ang pa thu khuh deuh phei chuan, ‘A vate fuk a hawl chang chang chauh a ni,’ an ti duh ang,” tiin a tupa chu mi zinga ṭawngkam hman dan tur a lo hrilh a. Heti ang hian a nu leh a pi hian Chhuantea hi mi zingah rual a phak lo bik ang tih hlauin ṭawngkam hman dan tur leh awm dan mawi an hriat ang ang hrilhin an zilh keuh keuh ṭhin a ni.


A tuk chu kang râl ni a nih avangin tu mah an feh chhuak lo a. An lo halin a kan hlum tak nungchate sunna ni a ni. Mahse, khawtlang huapa thil tih a awm loh avangin nu leh pa ṭhenkhat chuan in lam sekrek khawihna hun remchangah an hmang a. Tlangval erawh chuan nula puan tah rimna hun atan te an hmang a. Pi leh pu hun aṭangin khawtlang awm ni atan an hmang ṭhin e tih thu mai lohah phei chuan chu ni chu ni dang aiin a danglam chuang lo.


Bung 8

Kang râl ni an hmang zo a, a tuk aṭang chuan kangvar lamah an liam ṭan
a. Kangmang awm ang ang chu chhep khawmin an hal a. Cha chheh khawm an halna dûr chu nakina thlai chi ṭhenkhat an thlakna tur leh bâl an linna hmun tur a ni. Chumi kum chuan an lo chu a kan ṭhat em avangin cha chheh tur pawh a awm mumal lo hial a. Lo kan ṭhat loh kuma hna hahthlak ber pakhat tling pha mangkhawh chu chumi kum chuan hahdam takin an tlingtla thei a. Chuta ṭang chuan thlawhhma lamah an bur kum tluan leh deuhthaw tawh dawn a ni.

Chumi kuma an ringthar chu lânga han feh ni tin na’n chuan a hla lutuk a, a hmuna bawk khawh chilh mai chu an rel a. Thlawhhmaa bâwk khawh hi thil chin zen zen ni lo mah se an lo hlat dan azirin a ṭul hun a awm ve leh zeuh ṭhin
a. Mangkhawh lamah zangkhai viau mah se bâwk khawh an rel avang chuan buh tuh hmain lo lam hna a tam em em a.

Chhuantea te lam chuan lo vah laia an buk sakna hmunah khan bâwk an khawh a. A châk tur thingtuai an pu khawm zung zung a. A chhuat leh a bang tur dâp chik a lo ngai a, a chung tur di pawh a ngai bawk a. Hna thawh ṭul zual chhunga in lam aia an chen tam zawkna tur a nih avangin thlam pangngai aiin an uluk zawk a. Ṭau thla vanglaia buh tuh hman an duh si avangin an ṭang sauh sauh a. Bâwk aṭanga thlawhhma hla deuhho chuan bun hmuna han chawlhna tur leh buh seng huna buh lak khawmna tur thlawhhma thlam an sa tel tho a. Chhuantea te erawh chuan bawk aṭanga an lo a hlat loh avangin thlawhhma thlam an sa buai duh lo a, a aiah bêkte an zar thung a.

Hetia pahoin bâwk an khawh chhung hian nuhoin thlai chi an lo thlak a.
Bâl chu cha dûrah an ling a. Faisa leh puakzo te chu vau hrûl leh ri hrûlah an

vau lawi a. Thlai zam chi chu buh dip lo tur lai leh a zam ngul tur awm remchanna hmunah chingin bekang erawh chu hmun hran neiin an ching thung a.

Bâwk khawh leh thlai chi thlak an zawh fel chuan in lam aṭangin buh chi an dah lut a. Buh chi feh chhuahpui ni chuan an riak lut rih lo a. Siruk ruah lo thlen hma, Ṭau thla vanglaia buh tuh zawh hman loh chu hlau viau mah se buh chi phurh thlen nia riah nghal chu upa duh loh, “Buh chi lukhama riah chu hri a sel duh lo,” an lo tih kumkhua a nih avangin chumi ni chuan an haw leh phawt
a. A tukah chuan riak turin an thawk chhuak ta chauh a.

Ṭau thla ni sa chu kangvarah phei chuan a sa vawl vawl hle a. Hawina lam apiangah laikingin bel a rawh cherh cherh mai a. Vui khu hnuaiah chuan buh chu an tuh ngat ngat a. Ni chu sain khua chu lum teh mah se buh chi mut kimtir ran chu buh a ṭo rual ṭhat duh bik avangin an ṭang fat fat nileng a. Hratlinga te chhungkua chu nû rual deuh mah se thawktu an rual avangin Chhumpuii te nufa ai chuan an zo hma a. An zawh ni chuan a la hma avangin Chhuantea te chu an rawn pui chho a. Anni nufa chuan an lo neih zau tawh bik loh avang chuan chumi ni chuan an zo thei ta a.

Rochhinga te erawh chu chhung rual an nih avangin an thlawhhma lak pawh a zau lo thei lo a. A thawktu lam kut a rual leh si loh avangin an la zo ve dawn lo deuh a. Rîte zawh hmaa han hawsan chu dik theia an hriat loh avangin a tukah chuan Hrâtlinga te chhung leh Chhumpuii te nufa chuan Rochhinga te chu an han pui leh rih a. Rochhinga chu a tlawmngai leh viau a, mahse a rîte chuan hawsan bik an tum lohzia a hriat chian avangin tih ngaihna dang erawh a hre lo a. Chuti chuan, puih ngai apiang inpui tawn del delin buh tuh chu an zo ho leh ta a.


Bung 9

Buh tuh an zawh chuan in lamah an haw leh rih a. Chhuantea te buh tuh zawh aṭanga a ni ngana, Rochhinga buh tuh zawh aṭanga a ni thumna ni bawkah chuan ruah a rawn sur ta a. Chu chu thlawhhma laa ei zawngte tan chuan malsawmna a ni. Ruah sur zawha khaw han ṭhaah chuan buh chi chu a uingho a, zung a rawn kaih chho a. Chhuantea te’n lo an zu kan chuan buh chu

a lo ṭo tan tawh a. Ruah sur kha a tam deuh avangin an buh chi chu hawkin a la mai ang tih an hlau ru deuh kha a ni a, mahse ram lamah chuan a lo tam ve vak lo nge ni dawn ni, an buh chi chu a lo him ṭha viau a. An buh ṭo tir lah chu a mawi em em lehnghal a.

Buh a lo ṭo chinah chuan kang al tâwn hnim pawh a lo ṭo ve a. Lo lam hnaa thawh hun chhung rei ber hlo thlawh chu an ṭan chho ta a. Hnuh kuai tur chuan lo lamah an han lut sang sang a. An lo chu an vah hma avang leh a kan ṭhat em avangin thlawh a nuam hle a. Kar loah hnuhpui chu an thlo zo ta mai a.

Hnuhhrâm thlawh aṭang chuan Chhuantea leh Suaka chu an inlawm ngat ngat a, Thuama erawh chu zau hrana an awm avangin a lo tel ve lo a.
Hnuhhrâm pawh chu a hma kuma an hnuhpui kawih ai khan a awl zawk hian a hriat a. An ram ṭheh dawna an lal Thanghuta’n, “Daihnaia lo har lutuk vil ai chuan kan nuam reng reng ang,” a lo tih ang khan an kumin lo chu vil a nuam hle dawnin a lang.

Hnuhhrâm an thlawh zawh chuan a thual thlawh a lo hun leh ṭan a. Chuti chuan chatlak awm hman mumal loin thlawhhmaah chuan an bur ngar ngar a. A thual thlawh hun hi furpui hun mah ni se thlaifur vanglai a ni a, ramriah chawhmeh eng iloah ram lama khawsak awlsam lai a ni. A leilungin a zir bawk a, buh pawh a duah hluah tawh a. Buh chuan hnim a leh dip titih der tawh a.

A thual an thlawh zawh chuan a thial an thlo leh a. Lo har kum leh lo awl kum hi a inthlau ve hle a. A hma kum kha chuan favang thlengin a thual an thlo hman ṭawk kha a ni a, hemi kum erawh hi chuan a eng ber nge a nih ang tih pawh hriat sen loh khawpin an thlo chhuak hman a ni.

Tlai khat chu Hratlinga te bung zo lo chhoh lai chuan Chhuantea te chuan an lo la bung mek a. Hratlinga chu an bunna bulah chuan lo chhoin a rawn titi
luam a. “Kumin kan buh chu a kung a’n ngawt chuan a lawmawm tlang rih hle mai. Hrianghmun kan awm hnu-ah heti ang reng reng hi a la awm ngai lo.
Thenmual kan awm laia Lungpuizawl neih kuma kan buh nen khan a intluk tawk velin ka hria. Kha ai mah khan a duhawm rual zawk hial ang. Khami kuma kan buh khan pa a dawl nal nal a ni,” a han ti a. ‘Pa a dawl’ tih chu Chhuantea te ṭhian dun chuan an hre thiam lo a. Hratlinga chuan, “Buh kung hi han hrawm khawm i la, bawp khaia kûr miah loa patling dawl zo hi ‘pa a dawl’ an ti ṭhin

alawm,” tiin a han hrilh fiah a. Anni ṭhian dun chuan chuti ang chuan an han ti ve chhin a, a lo dawl ve nameuh tak tak a.

Lo awl kum, buh leh bal ṭhat kum a nih avangin chumi kum chuan ram lama khawsak chu nuam an ti em em hlawm a. Chutih rual chuan an rilu kap em emtu thil pakhat a awm a. Chu chu Thangphunga khuaah sapui a chhuak ṭhin tih khual thu thang an hriat chu a ni. An sawi hmangin chu sapui chu a nghalin an ran vulh a sehsak fo a, mihring lah a zah hek lo. Hmeichhe tui chawi pawh mipain silai nen an veng hial a. Thlawhhma kawng zawh tur pawh kawtchhuahah an innghak khawm ṭhin a ni awm e.

Thangphunga khua chu an khua aṭanga khaw hnai ber a nih avangin chu sapui chu an khaw lamah a rawn kai ang tih chu an hlau ru em em a. Lam hla neih kum a nih avangin ramṭang rual chin chu lo lamah an tâp chawt lo thei si lo a, in lam chu an ngaihtuah em em hlawm a. Mahse, lo lam ṭul zual zawh hnu, favang thengthawt thleng chuan an hlauhthawn angin chu sapui kut chu an tuar ta lo a.


Bung 10

Favang awllen lai chuan Chhuantea leh Suaka chu silai nen an inpu chhuak fo a. Ni khat chu Chhuantea chuan zukpui a kap hlauh mai a. Zukpui te chu ṭhian dun chauha han zawn haw zawh rual ni hek lo, a kaiza tha chhatin a thlang kawr kam hmun zawl rem laiah chuan an hnuk thla a. In lama mi dang va puna, a sa chan tura han thawh chhuah ṭhat leh na’n chuan a tlai tawh si a. A uih mai loh na’n a pumpui an zai ṭet a. Chhuantea chuan a kawr hak lai chuan a khuh a, ṭha takin an chhawlchhin a, a tuk lama chan atan an hawsan ta a.

Kawtchhuahah chuan Chhuantea pu Linga dai vâk haw lam chu an va umpha a. Sazuk an kah thu leh a tuk lama a sa chan tura mi dang pun a ngaih dawn thu te chu an sawi a. Hratlinga chuan, “A va lawmawm ve le. In hriat tur chu mi in sawm dawnah ‘Sazuk kan kap a, a sa min zu chanpui teh u,’ tih loh tur a ni. Sa chhawlchhin sa chan tur ringawt chuan mipa fa chu in sawm chhuak zo lo mai ang. ‘Sazuk kan kap hliam a. Kan hliam na hlein kan hria a. A chauin man theih mai pawh kan inbeisei ru viau a. Min umpui hman ang em?’ tih zawk tur a ni,” tiin mi an sawma an sawi dan tur chu a hrilh lawk a.


Zan lamah chuan Chhuantea chuan a sa kah sa chan tura a mi duhsak zawngte chu a sawm kual zung zung a. A pu Linga sawi ang khan, “Phunchawng ruamah zukpui ka kap hliam a. A chauh hmelin man theih mai ka inbeisei deuh
a. Naktuk lam chu min zu umpui hman hram lo’m ni?” a ti zel a. A ṭhianpa Thuama leh a pu Linga erawh chu a hmunhma hrilh chiangin lo zu kal hmasa turin a chah a.

A tukah chuan paho chu silai leh fei nen an lo thawk chhuak a. A hmun an zu thlena sa chhawlchhin sa an zu hmuh chuan thil awmzia chu an man thiam nghal vek a. Pa ṭhenkhat chuan chutia mi sa kah thluk sa zu chan rikngawt mai chu zahthlak an tiin an tlawmngai deuh a. Hratlinga chuan, “Ngawi teh u, vawiin chu vannei zar kan zopuiah i ngai mai teh ang u. Tu mahin tlawmah i la lo ang u khai,” a lo ti a. Lawmawm ti tak, nuam ti chiah si loin sa chu an chan ta a.

A kaptu chan te, lal sa chhiah te, thirdeng sa te chu an han dah hrang a. A bawp vei lam phawh hlawk aṭang chuan a ti ṭha lai chu vantlang sa atan an han hlep thla ṭhen leh a, chuta an hlehna bâng chu Chhuantea ramvahpui, a ṭhianpa Suaka man tur a ni a. A bawp ding lam chu a bawp vei lam an tih ang chiah bawk chuan an han ti leh a, chu chu Chhuantea chuan a pu Linga chu a mantir a. Silai hawh chawpa kah chu ni se a dâr ding lam chu silai manah a kal a ngai dawn a. Mahse, Chhuantea chuan ama silaia a kah a nih avangin silai man a ngai lo a. A dâr ding lam chu Chhuantea chuan a ṭhianpa Thuama chu a mantir bawk a.

Sa pumpui su tur chuan Chhuantea chuan an zinga kum upa deuhho chu a han thlang khawm a. A pu Linga erawh chu a upa pawl ni mah se a bawp mantu a nih avangin a pumpui su zingah chuan a tel a rem tawh lo a. A mi thlante chuan a kawchhung chu an thlang kawrte li-ah chuan an chhukpui a. A pumpui sutu hi sa kaptu duhsakna changtute an ni a. An sa pumpui suk kha a kaptu hoin an inzah sem ang a, a sa pangngai kha mi dang chan zat an chang leh tho dawn a ni.

Sa an chan zawh chuan hmun rem zawl zau deuh laiah chuan fei an han sawh bur kual a. Fei nei lo chuan hmawlh an sawh a, a kal zawng zawng hming inkimin an sawh bur a. An fei sawh bur bulah chuan hnah an phah kual chhuak

leh vek a. An sa chan sa chu a ṭha lai aṭangin an han sem kual den den a. An kual chhuahah chuan a thawh hnih na’n a hmaa an sem kual loh dan zawng chuan an han sem kual leh a. Chuti ang chuan a sa ṭha lai leh ṭha vak lo lai deuh chang rual thei ang ber tur chuan sa chu an sem ral vek a.

An sem zawha mahni chanpual an lak kim hnu chuan Hratlinga chuan sa chhawl a han tho a. Chhuantea sa lu chu Suaka’n a kensak a, lal sa chhiah chu Thuama’n a putsak bawk a. In lam panin an inzui haw ta a.



Bung 11

Buh a vui ṭan a, a la keh kim lo deuh tih-ah chuan Hrianghmun khua chuan a hmaa an lo hlauhthawn ruk thil kha an tawk ta tlat mai. Zan mut reh hnu chuan veng mawng lam aṭangin, “Sa a tla e,” tiin an rawn au a. Zawlbuk tlangval la muhil lo chu an zuang tho a, meichher nen an tlan liam nghal a. A lo muhil hman tawh pawh ṭhiante thawmah harhin an rawn um zui ve nghal a. An zu thlen chuan veng mawng lama pi Hualkungi vawk chu sain a la hi a lo ni a.
An han um zui ngial naa zan thim hnuaiah chuan tih vak ngaihna an hre lo a.

Sa tlak thu chuan khaw chhung mipui a tirâlkhel hle a. A hma lawka Bawktlang sakei huai chanchin an lo ral hriat ngei kha an khuaah a rawn insawn ta niin an ring a. Zan hnih vel a rial hnu-ah sapui chu rawn che lehin vawk a rawn seh leh a. Men laia rawn che a nih avangin tlangvalho chu an nula rimna in aṭangin sa tlakna lam pan chuan an lo tlan khawm a. Hemi ṭum erawh hi chuan mipui thawmah sa chuan a vawk lak chu a inthiar fihlimsan a, vawk ruang chu an la kir thei hram a.

Chuta ṭanga a ni hnih ni tlaiah chuan Chalthanga sepui a lo haw tlat lo mai a. A hria apiang chuan sapuiin a seh a nih an ring ṭheuh hlawm a. A lo lan aṭanga chutia a rawn che mawlh mawlh mai chu an ngaimawh tlang hle a. A chanchin an sawi danah mihring pawh a zah lo e an ti lehnghal rawl nen, buh lu chuh ṭul hmaa tih dan kawng dap chhuah ngei chu ngaiin an hria a. An lalpa Thanghuta chuan, “He kan sapui kawl lai hi engti kawng pawha in tihhlum theih chuan ran lu kimin ka ai ang a; tin, he sapui kuta nunna chân kan awm a nih chuan sechalin ka thisen ang,” a ti ta a.


A tukah chuan Chalthanga sepui chu an han zawng a. An rin ang ngei chuan sapui chuan a lo seh a, kawrte-ah hnûk lutin a lo ei nual tawh a. Sepui ruang chu kar an kam hnan a. Ngaihven zui atan an hawsan ta a.

A zanah chuan kar per thawm chu an ngaihven reng a. Mahse tu ma’n a thawm an hre lo a. Tin, per pawh ni se khua aṭang chuan a hlat deuh avang leh tlang kar hmun chengker, kawrte ruama awm a nih avang chuan hriat loh theih tak tur chu a ni tho a.

A tukah chuan an kar kam chu an va en a, a lo per tak tak a. Kar chuan a kap fuh ngei a ni tih hai rual loh hian a thi pawh a lo baw nual a. A thi buak dan aṭang chuan a hliam nat hle an ring nghe nghe a. Mipui nawlpui nena zim loin pasalṭha leh tlangvalhoin chhui se tiin an rel a. Pasalṭha Hrangaia ho chuan an chhui ta a.

Fimkhur takin an chhui a. A thi far leh a hnim tawna thisen kai aṭang chuan chhui a harsa lo. A hnu a rulchuk em tih te chu ngun takin an en zel a. Chutia fîng eng emaw zat an chhui hnu chuan an hma lawkah chuan ṭhualthu hmun hi a lo awm a. An sa hnu chhui lai chuan chu lam chu a pan avangin chulai ṭhualthu buk karah chuan a tawm an ring a. Ro an han rel ṭha leh rih a. Chulai ṭhualthu buk han sut tlang mai chu thil tih chi nia an hriat loh avangin pasalṭha Hrangaia, pasalṭha Zachûla, pasalṭha Lawta leh pasalṭha Thangbawnga te chuan chulai pik chu hla deuh tak aṭangin an kal hêl ang a, ṭhualthu buk lehlamah chuan ṭan hmun an lo rem ang a. Tuna an awm mekna lam aṭang chuan pasalṭha Tawna hoin tlangvalhoin an rawn hnawt dawn a ni.

Pasalṭha paliin chân hmun an rem fel tawh ang tih awm velah chuan pasalṭha Tawna ho chuan sapui chu an rin hnawh ta a. An au a, ṭhualthu buk chu lungin an deng bawk a. Chutia an tih chuan sapui chu ṭhualthu buk kâr aṭang chuan a rawn rûm ta chhur chhur mai a. Chu veleh anni chuan a hma aiin an thawm an lo nat ve sauh a. A hnawttute inthiar fihlimsan tumin keipui chu amah lo changtute lam pan chuan a tlan râng phei ta ruan ruan a.

A lam pana keipui lo tlan chu Hrangaia chuan a lo kap a. Sa tlan lai kap ngang a nih avangin a kap fuh lo a. Keipui hma chiaha fah thing chu a kap khem hlawk a. Chhak lam aṭangin Thangbawnga’n a rawn kap ve leh a, ani pawh

chuan a kap fuh bik lo a. Keipui chuan a hma lam chu tawn luih mi niin a hre lo ni tur a ni, a inher a, a tlan kir leh ta a. Pasalṭha Zachûla chuan, “Kha le, a lo tlan kir e. Lo fimkhur rawh u,” tiin an ṭhiante chu a han au a. Keipui chu ṭhualthu buk kara tawm tawh loin a tlan tlang a. Mahse, pasalṭha Tawna leh a hote kha an lo la awm si avangin a han ding det a. Chutah, a hma zawna lo awm tlangval Mankunga chu zuan tumin a han awp hniam a. Pasalṭha Tawna chuan, “Kha, a zuan dawn e, fimkhur rawh u,” a ti tuarh a. A sawi zawh rual deuhthaw chuan keipui chuan Mankunga chu a zuan a. Mahse, Mankunga chuan a phawin a lo la leu a. Sakei thinrim chuan leia a tlak rual chuan a bula lo ding Bawihchhuaka malpui chu a hap ta chaih mai a.

Han kah dawn chuan an ṭhianpa zawk chu an kah fuh an hlau si, engtin emaw tak an tih loh chuan sapui chuan an ṭhianpa chu a ching hlum thuai dawn bawk si. Chhuantea chuan a silai chu dahin Thuama fei chu a la lawk a, keipui nakah chuan a chhun ta vak mai a. Keipui chu a huk tuar a, a seh lai chu thlahin Chhuantea chu rawn beih a tum a. Mahse, chutih lai tak chuan pasalṭha Tawna chuan keipui chaldârah tak chuan a rawn kap a. Keipui chu a awp rawp a, chalchang pawh nei loin a zal zui ta a. Hlang siamin keipui ruang leh Bawihchhuaka chu an zawn haw ta a ni.

Khaw chhung an luh chuan a lo hmu hmasa apiangin an rawn pan a, an lo bawr nghal luih luih a. ‘Tu kah nge?” tih zawhna chu an dawng awl lo a.
Pasalṭhaho chuan, “Sapui hi tu ma’n kut kan thlak lo e. A vanduai a, ṭek khamphei a tawng a nih hi,” tiin an lo chhang ṭhin a. Sakei ruang bawr luih luih chung chuan lal in lam an pan ta a.

A tukah chuan a lo intiam tawh angin Thanghuta chuan sapui lû chu ran lu kimin a ai ta a. Sapui vui ni chuan khawtlang awm ni an kham a. Thanghuta leh mi ṭhenkhat chu hmeichhe lemah te changin sakei lû chu theih tawpin an diriam a. A changin an muallâm a, a changin sakei lû chu chem tein an sat a, silai tein an kap bawk a. Chutia an tih chhan chu, ral aṭangin an sapui vui lai chu sakei dangin lo thlir ve reng turah an ngai a. Ral aṭanga lo thlir rengtu sakei dang mit hmuh laia an sakei lu aih lai han diriam a, an chungnun zawkzia lantir an duh vang a ni.

Chumi ni chuan darbu, darkhuang leh khuang nen an ri bung bung nileng
a. A khaw mipui tirâlṭitu ber awm ta lo chu an thaw a veng huai a. Rilru muang takin buh lû pawh an chuh thei dawn a ni.

Hemi kum hi Thanghuta leh a khuate tan chuan kum chhinchhiah tlak tak a ni a. Sapui an vui kum a ni a, Hrangaia tumpangchal kah kum a ni bawk a.
Khuarei hnua an tu leh fate hnena hemi kum an sawi zui dan ber zawk chu,
‘Hrianghmun awm laia Zapuimual neih kum’ tih hi a ni. A chhan pawh, hemi kuma an thlawhhma hi a ṭhain kum dang zawng aiin buh pawh an thar hlawk a, mau tlawn zawn nei ngawt pawh an awm nual avangin hemi kum hi an kumkhaw hrilfak a tling lo thei lo a ni. Tin, pasalṭha Thangchhuana tia mite’n an sawi zui tak, Chhumpuii fapa Chhuantea tan tak pawh hemi kum hi chu kum pawimawh bik a ni lo thei lo. Lal leh khawtlangin eng ang mi nge a nih tih an hriat ṭan kum a ni si a.

A TAWP TA.



Link:
BBcode:
HTML:
Hide post links
Show post links

ADVERTISEMENT (A hnuai a milem hi a nia hmeh zeuh tur chu)