TLANGVAL PAKHAT DAMLAI THLA by - T.S. Luaia

[Ngaia]

TLANGVAL PAKHAT DAMLAI THLA
by - T.S. Luaia (Dt. 08.07.1979)
~~
~~~
Kum 1940 kum khan Kolasib tlangval khawlai leng nula rim hawngte chuan an hawn kawngah mi pakhat, tlangval, a kawr hak thin – La uk puantah, uk sen deuh thiak, kawrchung aia fual, malte thleng ha hi zanreh ah an hmuh thu an sawi fo mai a. “Kan biak hian mi a chhang duh ngai lova, han um phak dawn hian a kal chak sauh zel a, mi a rap a, kan um pha chiah ngamlo ani” an ti thin a. “A an ber chu tlangval Siama a ni a, an kawr hak pawh a in ang khawp mai” an ti thin a ni. Chu tlangval chu a dam lai tak ani si a, a ruk hian a hriat lohvah a thiante chuan an sawi ru sep sep reng tawh ani.
.
Chung hunlai chuan Pu Hnehbana fapa Pu Hrangkhuma, dawrkai hausa ber chu khawsikpuiin a na vak maia, na thut a nih avangin damdawiin ah an dah a. Nula leh tlangval tlawmngai te chuan an tlaivarpui thin a. Chutah pawh chuan chu tlangval chu a tel ve thin. Chung tlaivar laite chuan, amah lo hmu thinte chuan an inchei dante chu in ang chiah a an hriat avangin “Hei ang chiah hi a ha thin ani” an ti ru sep sep reng a. Tlangval leng haw te chuan aman damdawiin a damlo a awmpui ve reng laite chuan a anpui chu an hmu leh thin a ni.
.
Pu Hrangkhuma chu a na zual zel a. A nat tan atanga ni ruk ni chuan a boral ta a. Chung mithi lumen zante pawh chuan amah chu damtha takin a tel ve zel a ni.
.
Pu Hrangkhuma thih tuk lawkah chuan ani chu a na ve ta tlat mai a, a nat tantirh atang pawhin a bet tlat a, biak hleih theih lohvin a tawngvai mawlh mawlh mai a. Damdawiin ah chuan an dah nghal a, Doctor chu Vai ani nghe nghe. Chu tlangval tawngvai chuan, “Pu Hrangkhum minlo nghak rawh, ka lo kal ve dawn” tih hi a khat tawkin a sawi reng mai a.
.
Ni li leh zan li an tlaivarpui hnu chuan that lam a pan loh avangin Doctor phalna in damdawiin atang chua an in lamah an la chhuak ta a. An lakchhuah ka hriat chuan “Zanin chu va tlaivar ve the ang” ka ti a, ka kalchhuak ta a.
.
Tunhma in chu tlangval chanchin an sawi thin chu zirtirtu Thanfianga te nen kan lo sawi ho tawh thin a. Kei chuan, “Kan vanglai a ni bawk a, tleirawl pakhat unphak loh chu han hmuiin han tawk ve ila, man theih ka inring tlat mai ani” ka ti a. Pu Rosiama sawi danin “Tlangval ho sawi dan in min rap tlai mai an ti a sin! Man tehreng pawh ni ila, mihring chu a nilo chiang si a, boruak ah lo chang ta se, mi’, dawthei leh dawih min ti mai lawng maw? Chu lovah lo lian ta phut in lo sang ta phut mai sela, a thihdan theih der tur ania!” a ti a. “Man theilo mah ila hmuh reng reng chu ka chak ngawt mai. Ka leng hawn apian hian mit hi hmuh tumin ka len reng asin!” ka ti a. Zirtirtu Thanfianga chuan “Mihring chang mak anih ka ring a, a hmutute hi zu in mi anni deuh zel a, chu lovah ama rualpui deuh hlir an ni si a, ka ringhlel deuh hle a ni” a ti ve bawk a.
.
Chu thu kan sawi atanga zan nga na ah chuan kan tawk ve ta ngei a. Ka in chu Lal Ngurliana veng, lamlian bula awm ani a. Thla chu a eng na a, chhum te a awm tam avangin a eng dul ruai a. Keimah chauhinka lengchuak phei ta a. Kamis banbul ka ha a, kekawrhnuai ka ha a, a chungah puan ka veng a, ka puan ven chu fual deuh hnak a ni a. Tichuan Police Thana thlang ka kal thlen chuan ka han kawi vel a, Police Thana ah chuan laltin hi an chhi eng ve set set a. Tin tuna Kolasib Primary School – I bul vel, Govt. M.E. School awmna te khu ngaw durpui ala ni a. Primary Sikul chauh ala awm a, di ina sak lianpui ani. Sikul peng ka thlen hma chuan Primary School lam atangin tlangval pakhat hi a lokal chhuak ta ngei a.
.
Ka rilru in “Saw saw tlangvalho sawi chu a ni ngei ang, a kawrah pawh an sawi ang tak nih saw!” ka ti rilru a. “Min lo nghak turin kan au teh ang, a tlan thut takin ka puan ven hi kan veng chhing ange” tiin a tawmtel chuan ka kawngah ka vet sauh sauh a. “Min lo nghak teh” ka han ti a. Chutih lai chuan kawngpui lamlian chu alo chhuak chiah a. Ka lam chu lo hawi zauh zauh hia ka hria a. “Tlangval ho te sawi chu ka hmu ve ngei mai a” ka ti a, “Ka man ngei ang” tiin chak fe hian a hnungah ka kal phei ta vat vat a. Kan inkar chu hlam sawm aiin a hla lova.
.
Bangla peng kan thlen chuan, “Min lo nghak the, i hre nange?” kaa han ti leh a. Mahsela a kal chak ta sauh sauh a. Kei pawh chuan tlan titih in a hnungah chuan ka um phei ve ta a. Damdawiin peng kan thlen chuan ring fe hian, “Lo ding (rawh) the, engati nge I tlan zel?” ka han ti a, a tlan chak ta phat mai a. Chutah chuan hlauhna chhete pawh ka la nei lova, mihring ngei nia ka rin avangin theihtawp in ka um phei ve ta a.
.
Kan inkar chu hlam nga awm pawh hi a ni tawh lova, ka rilruin “Ka man phawt chuan a tihzia awm mange” ka ti a. Mahsela kawrah chuan theihtawpa patling zuang lut angin a zuang lut ta thut mai a. Kei chu ka ding chat a, “Tunge I nih, hlingin c chhun lo che em ni? Lo chhuak vat the” ka ti a. A reh ta vung vung mai si a. Lung kuttum tiat 3 chu a zuanluhna en reng chungin ka chhar a, “I lo chhuak duh silova, ka rawn vawm che ania!” tiin vawi 3 chu ka han vawm a. Tumah rawn chhuak reng reng leh thawm awm reng reng a awm ta lova.
.
Ka hlau ve deuh va, “Lo dingchhuak thut mai se engtin nge ka tih ang?” ka tih rilruk lai tak chuan tlangval chu “A chatthla ta” tiin an tap ta mar mar mai a. “Hei hi a awmzia enge ni ang le?” tiin ka ngaihtuah a. Pu Khuma in lamah chuan ka phei ta a. Pu Khuma in chu ka va thlen chuan ani chuan “Lo leng rawh lumen tur in nei ania. Mami’n kalpui tur a neilova, tlaivar turin in kal dun dawn nia” alo ti a. Ka han luh chuan a fanu chu alo insiam mawlh mawlh a. Ka thil tawn leh hmuhdan zawng zawng chu tapchhaka thu in ka hrilh ta vek a. Ani chuan “Mak tak anih chu, I man pha thelh anih chu. Mahsela a aia chak zawk pawhin um la, I man thei chuang lovang, an man thei ngailo asin!” a ti a.
.
“A tihdan tur chu, tuna thla hi ni ngeia I hriat chuan tawng nem takin, ‘Lo ding rawh, thlaphang suh, engah nge thlabara, mi pawh ngamlova I vah I vah ni. Ka bulah lo kal la, in inah, i khum laizawl ah ngei ka hruai thleng ang che’ han ti la, chuan, a rawn hnaih che anga, man tum lovin ‘kal hmasa rawh, hnung ka’n dawl ange,’ emaw, ‘hma kan hruai ange,min rawn zui rawh’ emaw han ti la, damlo chuan engmah hre tawhlo mahsela a tawngchhuak anga, a khum atang chuan I hming lamin, ‘Min rawn hruai zel e’ tiin alo tawng anga, kawwngka I thlen dawn chuan ani chu a bo anga, ani lo tawngvai chu alo tawng zel anga, kawngka I hawn veleh chuan ‘Thlaphang suh, lut rawh le’ I ti tur ani. Tichuan, ani chu alo dam mai ang. Mahsela ka rin aiin I huai angreng hle mai, mi tamtak in an tih ngamloh I ti a, ka fak hle mai che. Tunlai chu Kristian kan ni kan inti tawh bawk a. Chung ka han sawite chu hmanlaia an sawi dan thil ka sawi ani mai a, ngawiteh khawvel chhuahsan ila, hnutiang hawi tawh lovin’ kan ti bawk a, khawvel atangin hnutiang hawi tawh lovin vanah I um kai ta anih chu” a ti a, a nui ta hak hak a.
.
Kei chuan, “Tlemin kawngthlang kawra a zuan thlak tak thut kha chuan ka tim deuh sung sung a sin! An in atanga a hming lama tap chunga an au tuar tuar leh tap mum mum ka han hriat chuan, ka inthiamlo rilru hle a. Mite chuan, ‘I vawm hlum ani ringawt anih chu!’ minti ngei dawn si a” ka ti a. “E khai, sawi tamloh a tha ang. Kan sawi takte kha lo zep tlat rawh u. an chhungte tan pawh, ‘Min ti mualpho’ an tih a hlauhawm e” ka ti a. Min zawh pawh in ka sawi duh ngai lova. Hei kum 35 chuang zet a ral tak avangin thilmak k tawh ve te zingah ka dah ve ta ani.
.
(Source – Ka vanglai ni-a ka tawn leh hriatte by T.S. Luaia)