TLAITLAENGMAWII BY Harmachis Arman

Group siam tirh atanga like tu 1000 nei chin zawng zawng dahkhawmna
Ngaia
Site Admin
Posts: 25813
Joined: April 30th, 2016, 4:07 pm

TLAITLAENGMAWII BY Harmachis Arman

Unread post by Ngaia » May 14th, 2016, 8:54 pm

TLAITLAENGMAWII – 1


By Harmachis Arman


Ka Chanchin ngaihnawm lemlo leh tuihnai lemlo tak i hnenah ka puang chhuak dawn a, hriatthiamna thuk tak nen min ngaihthlak sak ang che aw. Min lainat vanga i mittui a tla te a nih chuan chu chu ka lawmman hlu berah ka ngai ngei ang.


Hmeichhia avanga khawvela hlimna nasa tak a thlen theihzia leh hmeichhia avang veka lungngaihna leh manganna leh hrehawmna nasa takte, indona te hial a thlen theihzia hi aw, mak ka ti thin a ni. Hetianga khawvela ka lo awm ve na te, tuna hetianga ka awmna te hi a chhan chu hmeichhia vang a ni.


Ka nu hian fahrah chawmna pakhat kawngka bulah zanrehah min hnut chhiah tawp a, Home a thawk nula pakhat chuan ka tap thawm a hria a, min hmu a, Home Mother leh Superintendent te a hrilh a. Chu chu khawvela ka chanchin intanna chu a ni. Home ah hian kum 14 ka nih thlengin ka awm a, ka hming atan Home Mother chuan Lalpekmawia tih a sa a. Mahse, ka hming hi ka pu zo mawlh lo a ni.


Ka awm hle hle thei lo va, ka harh em em ringawt mai a. Ka cher si, ka harh si, ka sual si, Home ah pawh min buaipuiin hrem pawh ka tuar zing em em thin a ni. Tum khat Home Mother-in, “Hetiang em em hian mihring hi a harh theihin a sual theih ngai ang tih ka lo ngaihtuah phak ngai lo,” a ti hial a ni. Ka hre thiam lo, midang pawi khawih hi nuam ka ti a, hnathawktute chetsualnana chhuat lo tih nal te, kawngka an hawn ruala tui in a buak tura lo dah te hi ka ching a, ka hlimpui em em thin tlat a ni. Home atang chuan school ah kan kal ve a, mak em em mai si chu School ah chuan ka zia a dang daih thin hi a ni. Keimah pawhin ka hrethiam lo.


Kum 14 ka nih kum a ni a, min chhar zan kha September ni 25 zan a ni a, chu chu ka pianni ah pawm a ni a. Ka birthday te min lawm sak ve a. Chumi zan chuan Home Mother leh Superintendent in ka chanchin an sawi ka hre ru a, nidangah chiang kuang takin keima chanchin chu ka la hre ngai lo. Chumi zan atang erawh chuan nu leh pa pawh hriatloh, mi chuangtlai takmeuh ka nihzia ka hre ta a. Ka muhil thei lova, in awhhlum mai tur em ni aw ka ti a, mahse ka ngam chiah si lo. Chumi tuk atang chuan ka nungchang a danglam daih a, ka awm hle hle a, tawng nachang pawh ka hre manglo. Home a thawktute leh ka unaute (Home a awm ve te) chuan mak an ti khawp mai. Mahse, tawngna tur hi ka hre mawlh lova, ninhlei a, midang han tihbuai vel chakna leh phurna pawh ka nei tawh hek lo.


October ni 14 ah function kan nei a. Chumi ni chuan Home a awm nu emaw, pa emaw, chhungte emaw neite chu an chhungte tuemaw tal an lo tel hlawm a. Nidangah an chhungte chu ka hmuh fo an ni hlawm a, mahse chumi ni chuan nupa, ka la hmuh ngai loh, hmeltha dun deuh mai hi an lo tel ve a. An hmel han en reng reng chuan an zahawmin an zaidam hmel hle a.


Lamte kan entir a, eng engemaw kan ti nual a, tihtur min tukte chu tha takin ka ti ve zel a. Chutianga kan chetvel lai chuan ka mitsir hian nupa lokal ve ka sawite chu ka en leh thin a, a bikin an nu chuan min en bing hle hian ka hria a, solo tura min koh veleh dawhsanah ka lawn a, tingtang ka la a, ka perh a, ka zai a.



Chun leh zua, then leh rual nei lovin,

He lei hmun khawharah leng mahila;

Thian tha ber ka nei, vanah khian,

Ka Chhandamtu a ni.



tih hla chu ka sa a. Ka zai zawh chuan kut an beng dar dar a, ka thut rual chiah chuan min en biktu nia ka hriat nu chu ka va en a, rawmawlin a mittui a lo hru mek hi ka hmu a. Chu chuan ka chhungrilah engemaw tak ‘no na, pangchanna’ ni berin ka hria, a rawn chawk tho va, ka tah a chhuak ta em em mai a. Midang hlim taka an nuih a, kut an ben a, item chi hrang hrang an tih lai chuan ka kun tlawk tlawk ta mai a. Chutah chiah chuan a ni, “Ka nu,” tia tap theite vanneihzia hi ka hriat ni. Ka nu tia tah na tur ka nei lo, ka nei ve lo kei chu.


A tawi zawngin sawi ila, chumi kum December ni 12 ni chuan nupa ka sawite chuan Home atang chuan an fapa atan min la chhuak ta tiin ka sawi mai ang e. Chhinga venga an in, Bawngkawn to College Road kianga mi ah chuan min hruai a. Chu chu ka in tur a ni dawn ta a ni. Pa ber chu Lalthlamuana, Pu Muana tia an koh a ni a, Nu ber chu Lalhlunchhungi, Pi Hlun tia an koh chu a ni a, an fanu kum 10 mi chu Lalhmingmawii, Mawite tia an koh chu a ni bawk a. Pu Muana nau fapa Thankima, keiin a hnua U Than tia ka koh chu a awm bawk a, chu zawng chu an chhungkua chu an ni.


Chumi tlaia kan chaw ei te chu ka zei lo hle a, anni an changkang si, mahse ka zah leh hrehawm tih an hlau va, min hnem a, min kawhhmuh thuai thuai a. Mak ka tih em em chu an nupa leh an fanu Mawitei mitmenga min lainatna leh hmangaihna lo lang chhuak ka hmuh chu a ni. Chu chuan ka thinlung hi a tidam a, a tilungawi em em mai chu a ni.


Zanah chhung inkhawmna hun kan nei a, pa ber chuan hun a hmang a. Fa dang neih an awt em em chunga an neih theih loh dan te, tunah kei min nei ta a, an hrin ang chiaha min enkawl tur thute leh nu leh pa leh unau ang chiahin an chhungkua chu en a, khawsa tura min duh thute a sawi a. A tawngtai a, a tap hial a. Ka nu chuan ka hming chu tha hle mah se, Home-a ka awm lai hming a ni a, ka put zui zel chuan a rilru a dam thei dawn lovin a hria a, a dang min phuah a. Thawnthu pakhat a chhiar chuan a thinlung a hneh em em reng a, a tahpui nasa bawk a, a changtupa hming chu James Melory a ni a, a changtunu hming chu Harlen Irene a ni. Tichuan, ka hming atan James Melory tih chu a phuah thar a, kan chhungkuain kan pawm a, a pawm bertu ka ni hial ang, a chhan chu Lalpekmawia nih hi ka tling nganglo a ni. A hnuah ka hming thlaknate dan angin an tifel ta vek nghe nghe a ni.


Chumi zan chu ka mu tlem khawp mai. Chutiang pindan nuam, khum nuam, puanthuah nuam ah chuan ka la mu ngai lo. Ka han en kual thin a, ropui hi ka ti em em mai a. Home a ka unaute ka ngaihtuah a, a thente chu ka ngaina hle hlawm a, ka chhuah dawn pawhin an tap ve hial hlawm a. Ka pindanah chuan han awm ve se, nuam an tihtur zia te ka ngaihtuah a, ka tan mutthilh mai ngaihna a awm lo a ni. Sawi tur a tam, a sei lutuk dawn a, chuvangin Thian, i ninloh nan ka kai tawi mai ange aw.


School te ka kal a, ka nu leh pa chuan min hmangaih tih ka hria a, keipawhin ka hmangaih a ni. Ka nau Mawitei chu ka ngaihsak ve em em a, ani pawhin min ngaihsak bawk. U Thana lah a fel si, a nelawm si, a kianga awm nuam ka ti thei hle thin a ni.


Ka pa chu kum 40 vel a ni a, ka nu chu kum 38 a ni. Ka pa chu Eye specialist a ni a, mahse damdawiin ah thawk lovin amahin inentirna leh tarmit dawr a siam a, ka nuin a pui bawk a. An sum lakluh chu a tlem lemlo a ni tih a hriat a. Nupa inhmangaih leh inngaina, inzahtawn thiam tak, Pathian tih tak an ni. Chutiang chhungkuaa ka awm chu nuam ka ti em em thin. Ka nu hian a hunawl neih ah chuan awmdan mawi leh tha min hrilh thin a, a chang chuan ka lo mutthilh san thin a. Min hau chuang lovin min kai thova, mu turin min tir a. A chang chuan ka khum bulah dingin tawngtaina min neih sak thin.


Ka pa thung hian a sumdawnna chanchin leh Kolkota a mi hausa, tarmit siamte nen an inthlun zawm dan te, an hming leh an awmna te min hrilh ve bawk thin a. A tello pawha thiltih tur a awm pawha tifel thei turin min zirtir thin a ni tih ka hai lo. Chungte tak chuan a ni anmahni ka hmangaihna tizual thin chu ni.


Mawitei ve thung chu keimahah hian a innghat em em a, min thlamuanpui a, min ngaina bawk a. Hmel ngui leh hlimlo deuh han pu ila, a chhan min zawt thuai thuai zel a. A tul fe a nih loh chuan ka tel lovin a leng chhuak duh ngai lo. A pian a nalhin a hmeltha em em mai a, duhtu pawh a ngah hle a, engkim min hrilh vek a, kei pawhin thil tha leh thurawnte ka pein ka hrilh ve bawk thin.


Khawvelah hian engnge mawi ber tih min zawt se, chhungrila hmangaihna, mit leh hmaia lo lang chhuak hi a ni tiin ka chhang nghal ang, chu chu ka nu leh pa, ka nau te-ah hian ka hmu a ni. A bikin ka nu mit leh hmela lo lang chhuak hi ka tan a mawi zual thin.


Tumkhat ka pa nen Kolkota ah kan kal a, ka pain a tarmit zawrh tur a laknate chhungkua nen kan inhmu a. Hetiang tak hian vai hi an lo felin, an lo tha thei ngai ang tih reng ka lo ngaihtuah ngai lo. An fanu naupang zawk hmeltha zet mai chu ka nau Mawitei nen an inrual vel a. Hotel-a thleng kan ni a, chungte chu pa ber chuan a lo ngaithiamlo hle mai a, mahse ka pa chuan a duh tlat si a. Bungrua te kan indawr a, an rawn thawn dan tur engkim kan tihfel hnuah kan haw leh ta a. Ni hnih lek kan zuk cham a ni a, in kan thleng a, ka nuin ka pa a lo kuah a, a bianga a fawh hnuah kei chu min pawm a, “Bawihte, i pa ai i awh thei thuai dawn tih ka hria a ni, ka van chhuang che em,” a ti a. Ka nu tangnema bei chu a van nuam tak em. Min lo ngaihzia leh min hmangaihzia chu a hmelah a lo lang chhuak a, chu chu a ni mawi ka tih em em, ka mitthla a cham reh thei ngailo chu ni.


A hnuah ka pa tellovin thiltih fel ngai a awm chuan ka zuk kal zauh zauh thin a, ka pa chuan min ring tawk a, keipawhin min rin ang taka thil tih loh chu ka hlauh ber a ni.


Thian, i ning tawh em, an chanchin hi ka sawi kham thei lo a ni, min hrethiam rawh aw. Hetiang ang hi ka damchhungin ka tawng leh angem ka hre si lova. Ka han kai tawi zel mai ange. Kum 23 ka nih kum, B.Com ka zawh kum, Mawitei B.Sc. zir tan kum chuan thil rapthlak tak a lo thleng ta a, chu chuan ka nun chu a khawih danglam ta vek mai a, chu chu hmeichhia vang a ni ka ti lo thei lo va, a chang chuan U Thana ka mawh bawk thin a, mahse engmah a sawt tawh lo.


U Thana chuan nupui a nei a, ka nu leh pain an hnena awm ve mai tura an tih pawhin a duh lo ve tlat a, an khaw lamah a nupui nen an haw ta a. Awmpui neilo chuan han khawsa chi kan ni si lo va. Ka nu chuan thingtlang lama an chhungte hnenah awmpui tur nula fel tak ngaihtuah sak turin a ti a. Kar lovah an rawn hmu a, U Thana te haw hnu chawlhkar hnihna ah chuan Lalrawngbawli chu a lo awm ve chiah a ni.


Zir chhunzawm zel turin ka nu leh pain min ti na a, kum khat vel chawlh rih a, ka nu leh pa chu puih ka duh a, ka pa chuan tha a tilo hle mai a, mahse min tilui ta bik lo va. Kan dawr chu a lunin inentir an tam thei hle mai a, chuvangin ka nu tan chauh chuan a hahthlak deuh a. Chu bakah phai lama kal a tul fova, chungte chu ka theih ang anga chhawk zangkhai ka duh bawk a ni.


Bawli hi ti tuai nalh tak, hmel pawh chhe lo tak a ni a, kan hnena a han awm atanga rei vak lovah chuan min endan chu a danglam deuh riau hian ka hria a, tul vak lovah ka pindanah te hian a lo lut a, tihpalh ni awm taka a hnutea min han nul deuh thuak te hi a ching a. Ka rilru a tinuamlo hle thin.


Mawitei chu New Delhi ah lehkha zir chhunzawm turin a kal dawn a, ka huphurh lawk hle a, a tello chuan ka khua a har hle dawn tih ka hria a, ani pawh chuti tho chu a ni. A kal dawn zan phei chuan ka bulah awmin a tap deuh par reng a, ka fiam a, a tah nuih iar iar nghe nghe a. Tichuan, ka nu leh pa nen an pathumin min zin san ta a, Bawli nen chauh chuan kan awm ta a ni.


Dawr atanga tlaia ka haw chu motor te ka dah fel hnuah muang changin ka lut a, Bawli chuan ei rawng a lo bawl a, thuamhnaw thehlep deuh mai hi a inbel a, a hnute chu a lang thuiin a mal te pawh a lang thui hle a, bra a hrenglo bawk niin ka hria a. Mak ka ti deuh hle a, mahse ka ngaihtuah zui lem lo va. Ka pindanah ka lut a, ka inbual a, chumi hnuah khumah ka bawk a, ka lo muhil a.


Bawli chuan min rawn kai thova, ka han tho chuan a hnute chu ka vai palh a, ka inthiamlo hle a, ani chu a lo nui sak a. Kan pahnih chuan chaw kan ei dun ta a. Chawei khama TV ah Chanchin thar ka en lai chuan thingpui a rawn siam a, ka hmaa a rawh dah tur chu a kun deuhva, a hnute chu a vaiin a langlo chauh hi a ni. Chu chuan ka awm a tinuamlo riau mai a. Rei pawh thu lovin pindanah ka lut a, khumah bawk chungin lehkhabu ka chhiar a. Lehkhabu chhiar hi nuam ka ti a, ka hunawl neih ah chuan ka chhiar ngei ngei thin a ni. Ka room light te ka tih thim a, ka han mut chuan Bawli chu ka rilru ah a lo lang a, a awmdan te chu ka chhut neuh neuhva, amah it zawng erawh chuan rilru ka pu lo, ka chhungril ah hian engemaw ti taka nuamlo tihna erawh chu ka nei a ni.


Ka nu leh pa te Delhi kal chu an thlen tuk ah ka nu chu a lu a haiin a luakte a chhuak a. Daktawr thiam an pan a, a BP a lo hniam hle mai a lo ni a. Ka pa chuan ni thum a cham pui hnu ah a rawn haw pui a, in a lo thleng chu a hmel a dawldang deuh tih mai loh chu danglamna a nei lo, a hmel a hlim a, hmuh a nuam reng a ni.


Zing atanga tlai dar 6 thlengin ka pa nen chuan dawr ah kan awm char char a. Inentir hun kan khar hnuah ka pa nen chuan thian ang chiahin kan titi dun thin a. Ka pa chuan, “Bawiha, mo hmelchhe deuh ka duhlo a nia aw. I nu anga hmeltha leh zaidam leh nunnem, pian nalh hi a ni ngei tur a ni,” a ti thin a. Ka nu nen hian an in ngaiin an inhmangaih hle a, chutianga ka pa’n a sawi chang chuan, “Pa, i duh ang tak chu neih ka tum ang a, mahse an vang mai thei a ni,” ka ti thin a, ka pa chu a lawm ve thei hle thin a ni.


Mawitei thla hnih vel a awm tihah chuan a damsam lova, ka nu nen tlawh turin kan kal ta a. Mawitei’n min lo hmu chu a lawm ngang a niang, min pawm cheng cheng a, a mittui a tla hial a ni. A zun kawngah hnai a awm a lo ni a. Tichuan, ka nu nen chuan kar khat zet kan awmpui a. Agra ah te kalin Taj Mahal te kan en a, a man hla hlein ka hria.


Delhi a kan awm chhungte chuan ka chhungrilah hian ngaihthatlohna lian tak mai hi a awm tlat reng mai a, engnge a chhan ka hre si lo. Hrehawm ka ti hle a, ka nu leh Mawitei chuan ka hmel hlimlo an hmu palh ang tih ka hlauva, ka inthup hram hram a. Tichuan, kar khat kan awm hnuah chuan Aizawl panin kan haw leh ta a. A tirah Kolkota a zan khat riaka, chumi hnua Aizawl thleng turin kan inruahman a, chutiang chuan ka pa pawh kan hrilh a. Mahse, kan tum kan thlak thut a, Kolkota ah darkar khat chauh awmin Aizawl kan pan a, ka nu chuan, " I pa i surprise (barakhaih) ang, kan hawn hun tur chu hrilh duhlo mai ang, chutilo chu Airport ah min rawn hmuah ngei kha a tum si ang a, kan tibuai mai mai e,” a ti a ni.


In kan thleng a, “Nu, lo va lut rawh, thuamhnaw vel chu ka rawn khai mai ang,” ka ti a. Ani chu a lut ta a. Taxi atanga thuamhnaw vel ka lak chhuah fel hnuah chuan ka lut ve ta a, chutih lai tak chuan Bawli chu hman hmawh fe hian a lokal a, biak pawh min be lovin a chhuak nghal daih a. Sitting room ka thlen chuan ka nu chu an pindan atangin a rawn pai chhuak rawk rawk a, a tlu tur chu ka lo dawm hman hram a. “Bawiha, ava rapthlak em,” a ti a, nikhawhre lovin a awm ta nghal a.


Ka pa chu a awm ka beisei lo hrim hrim a, ka nu chu sofa set ah ka mut a, tuivawt ka suak a, ka nu hmaiah chuan ka theh that that a. Rawmawl chu tuiah ka chiah a, a hmaite chu ka hru a, ka ko mawlh mawlh bawk a. Chutih lai chuan ka pa chu pindan atangin ngawi rengin a lo chhuak a, a hmelah chuan inthiamlo takzet hmel hi a lang a, biak pawh min be lovin ka nu chu a din chilh a, a en ngawih ngawih a, tichuan, “Kan chhuak lawk ang e,” a ti a, keimah pawh min be lo chuan a chhuak ta daih mai a.


TLAITLAENGMAWII - II


Ka nu buaipui a ngaih bawk si avangin ka pa chu ka ngaihven zui hman lo va, thil engemaw tak chu a thleng a ni tih ka hai lo. Ka chhungrila ngaihthatlohna ka neih chu atakin a lo lang chhuak ta ngei niin ka hria a, chu chu engnge a nih chiah chu ka hre lo.


Ka nu lo harh chu a tap zawih zawih a.


“Bawiha, tu hnenah mah sawi suh ang che aw. A rapthlak em mai.”


“Nu, Engnge? Ngatinge i tah?”


“Bawiha, ka ring theilo, ka mumang mai ni se ka van ti em…”


“Sawi teh Nu,”


“I pa leh Bawli kan khuma an lo chesual lai ka hmu a ni.”


Ka puak keh lo chauh hi a ni. He nu lo awm atang hian engemaw tak hi thleng dawna hriatna ka nei tlat reng a, a hawiher leh ka kianga a awm dan te, min han en vel dan te hi ka ngaih theih zawng a ni lo a, mahse engmah ka sawi lo va, hetiang hi a lo thleng ta a ni. Ka bulah awm se chuan ka insum zo lovin ka sawisa hlum thei hialin ka ring.


Min hringtu a ni lo tih ka hria, mahse khawvela ‘ka nu’ tihtur ka neih chhun leh hmangaihna a min enkawl a, min tuam hlawm tu chu ka lainat a, ka khawngaih a, ka thin a van rim em aw. Ka pa nise, nungchang tha leh duhawm leh zahawm a ni a, nupa inhmangaih leh inngaihsak, inthlahlel leh inngaina em em inkarah hetiang hi a lo thleng ta chu a ni si a, a mak tih mai loh chu sawi ngaihna ka hre lo.


Chumi zan dar 12 velah chuan ka pa chu a lo haw a. Ka nu nen min han hmuh chuan a hmel chu inngaihtlawmna leh inthiamlohna in a khat a. Ka bulah a rawn thu a, thaw a han la a.


“Bawiha, ka zak a ni. I nu tluka hmangaih leh duh ka nei ngai lova, tunah pawh ka nei hek lo. Mahse, ka sawifiah thei lo, ka thiam lo a ni. I nu hnenah hian ngaihdam min dil sak ta che aw.”


Ka pa a tap a, ka nu a tap a, ka tawng chhuak thei ngang lo. In chhungah chuan ka leng lova, ka thaw a ipik a, bathlarah ka chhuak a, ka vei ka vei a. Ka lut a, “Pa, kan chhuak lawk ang a, ka lo lut leh thuai ang,” tih leh chhuah ka rual ta nghal a. An pahnihin awm se, inchapchar se, a fel zawk dawnin ka hria a ni.


Ka kal a, ka kal zel a. Dawrpui pheiah ka kal a, Treasury Sq. ka thleng a, ka let leh a, Mahatma Gandhi a lim awmna bulah ka ding a, ka hawi ruai ruai a. Thla chu a eng hle mai khawvel chu a thiang vuk mai a, ka thinlung erawh a thim ani, a eng lova, a thiang mawlh si lo. Mawitei ka ngai a, phone in chanchin hrilh ka tum thin a, ka hrilh thei lo. A tuar na lutuk tur chu ka ngai ngam thlawt lo a ni ber mai.


Zinglam dar 3 ah in ka thleng leh a, a reh thiap a. Ka pa te pindan kawngka pawh a inkhar a, ka pindanah ka lut a, ka thuamhnaw inbel engmah pawh phelh lovin khumah ka bawk thlawp a, ri silo hian chhuak em em in ka tap ta a.


Thla khat a liam a, ka nun chuan ngai a awh thei lo. Thilmak ka hmu ka hmu ta mai a nih hi. Thian, ka awmdan chu i suangtuah thiam em ?


Ka pa chuan ngaihdam a dil nasa a, mahse ka nu chuan ngaihdam leh ngaihdam loh a sawi thei rih lova, a nu leh pa an la dam a, an hnen lama inthiarfihlim rih phawt chu thain a hria a. Hunte a lo kal ang a, a thinlung na lutuk te pawh chu a lo zia awm mahna tih a beisei a ni. Ka pa chuan inthen ang pawha awm a phal lova, mahni chhungte tlawha zin satliah ang maia a ngaih tur thuin a thlah a.


Mahse, Bawli hi Lalrawngbawli, a Lal Setana rawngbawli diktak a lo ni. Ka nu a haw hnu chuan kei pawh min zah lo, dawr ah te lokalin ka pa awmna pindanah te a lut tlang nghal tawp zel a. A biak pawh ka be thei lo a ni. Ka pa pawh a tang zo ta lo va, ka nu chu a then ta nge nge a, Bawli chu a nupui atan a la lut ta ! Chuta tang chuan boruak chu a danglam lehzual ta a ni.


Ka laka ka pa thatna chu a pangngai reng a, Delhi ah te ka kal a, Mawitei chu hmaichhanah ngei thil awmzia ka zuk hrilh a, ka awmah beiin a tap nasa hle mai, mahse ka rinloh takin Mawitei chu alo tuarchhelin a lo puitling, a tira a tap tih loh chu a tap leh ta lo va. Ka bulah chuan hlim awm takin a awm a.


“U, khawvelah hian thil thleng theilo a awm lo tiraw? Tun ang hunah te hian U hi nei lo che ila chuan ka thi thei hial ang, mahse ka nei che a, ka thla a muang a ni. Hun te lokal zel sela, Pathianin ro a la rel zel ang. U Bawli pawh hi chuti lutuka thiamloh tur a ni chuang lo, ama tanghma a hai kaw ve ah ngai mai ila, pawmzam rih phawt mai ang aw U,” a ti thei a ni. Kei chuan ka thei lo.


Awmpui dang kan la a, Bawli chu nu ber dinhmunah a ding ta. Dawrah nitin a rawn kal ve a, min dawrtute an tam thin avangin a tangkai ve phian a, mahse kan inbe ngai meuh lo. Ka chhungrilah huatna namenlo chu a awm a, ka nu leh Mawitei mittui luang lai ka mitthlaa cham tlat chuan phuba la turin min ngen tlat hian ka hria a, mahse chu chu ka tilang lem lo.


Ka pa nunah thil danglam a lo thleng a. Zu in a ching ta tlat mai a. Champagne te, Vodka te, whisky tha chi te chu an pindan almirah ah chuan a dah tlar thut reng ta mai a. Dawr atanga kan haw hnu tawh hi chuan kawm tur leh titi pui tur a awm tawh ngai meuh lova, ziah fel tur reng reng chu ka kutah a dah vek a. Pindanah lutin zu a in a, a muhil zui ta mai thin a ni. Ka nu a ngai tih ka hria a, mahse a sawi lang ngai lem lo, a zak ve pawh a ni ang. In tawhlo tura tih ka duh thin a, mahse chhungrilah ‘a fa tak tak ka ni lo’ tihna a lo awm thin a, chu chuan min tihtir ngam thinlo a ni. Ka nu leh Mawitei nen chuan kan inbe reng reng a, ka pa chanchin chu a kip kawiin ka hrilh duhlo ve ve a, an tan hriat tulna awmin ka hre lo a ni.


Ka pa nun chu a hlimlo tih hai rual a ni lo va, a mihringlo tial tial a ni ber mai. Ka lainat a, ka khawngaih a, mahse tih theih ka nei si lo. Bawli lah incheina ringawt a atchilh a, thuamhnaw manto deuh deuh a lei deuh reng mai a, ka khap phak a ni si lo.


Hmeichhe hrisel, thingtlanga awm rethei ve taka awm thin, nuamsa taka awm ta, ei tur tuihnai tha tha ei a ni bawk a, a piante a nalhin a hmel a chhelo bawk a, it leh hmeltha tia en vawng vawngtu pawh a nei thei hle thin. Zana len chhuah zauh zauh a ching a, ka pa chuan a hau ngai lem lovin ka hria a, a duh dan dan chuan a awm tir tawp ni berin ka hria a, nupa nun pawh an hmang ngailo a nih ka ring.


Hmeichhe hrisel, ei tui bawk si leh la naupang bawk si tan chuan zantina rui reng mai leh nupa nun pawh hmanpui theihloh lakah chuan duh khawp hmuh a har hle a ni ang, mahse ka mitmei a veng a, a duh angin a khawsa ngam chiah bawk si lo. Ka lakah chuan that a chhuah ta thung a, chu tak chu ani keiin ka lo nghah, phuba lak ka tumna atana hun remchang chu a ni.


Phuba ka la ang a, min hmangaih em em tu te chhungkua ata hi ka kalbo vang vang ang a, ka kir leh ngai tawh lo vang. Tichuan, ka nu leh pa chu an innei leh ang a, Mawitei nun pawh a hlim leh ang tih ringawt chu ka ngaihtuah thin a, hun remchang ka melh reng a. Ka duh ang chu a lo thleng ta a ni.


Zing atangin ka pa nen chuan dawrah kan kal leh a. Inentir chu mi 25 an ni a. An mit mil te chu a frame kan zawrh te leh computer te nena enin ka siam sak thei vek tawh a. Chumi tuk chuan dar 10 kan thleng a. Bawli chuan chaw min rawn pe a, ka pa nen chuan a pindanah kan ei dun a. Ka rilrua thil awmsa avang chuan chaw pawh chu ka ei thei meuh lova, ka pa thinlung nat dan tur te, amah hmu leh tawh ngailo tura ka tlanbo dan turte ngaihtuahna chuan min delh rit em em a. Ka pa chuan, “Bawiha, i van ei tlem ve, i nuamsam meuh na nge?” a ti a. Kei chuan engmah nawmsamlohna ka neihloh thuin ka chhang mai a.


Ka pa chu ka khawngaih a, dik tak chuan ka nu chu a hmangaih neih chhun leh a nun innghahna a ni a, anilo chu midang a hmangaih tak tak thei ngai lovang tih ka ring ani. Bawli chu a kawl laklawh mai mai a, chu chuan a nun pawh a tihrehawm a, zu a in phah ta hial a ni a. Chuvang chuan a lakah a rilru leh thinlungn natna tur zawngin ka khawsa ngai lo va, chu chu ka nu duhdan pawh a ni reng a ni.


“Bawiha, hringnun hi Pathian zarah ka dai pelh ngaiin ka in ring lova, khawvelah hian ka lung a awi a, ka nupui fanaute kianga awm hi ka thlahlel a, mahse tunah chuan hetiang hi a lo ni ta a, siamthat leh theih rual a ni tawh si lo. Engpawh nise nang leh Mawitei ah hian ka innghat a, i nu pawh inthen angin ti hian awm mah ila, ka neih engkim hi a ta ah ka ngai tlat reng a ni. Rilru puitling tak pu la, zankhat tuisik lemsual te tawka ka lo boral palh ta a nih pawhin, thurochhiah ka ziak fel sa diam a, i nu leh i nau hi i kutah ka dah vek a ni.”


A thurochhiah ziak te chu min hmuh vek a, ukil leh Pastori’n hriatpuitu ah hming an ziak a, a copy an kawl ve ve bawk a. A ro neitu tur zinga min dah ve te chu mak ka ti em em a ni. Mahse, chung zawng zawng chu ka ti thei dawn ta lo. Amah leh a nupui leh a fanu ka hmangaih vangin, an chhungkua tichhetu chungah chuan phuba lak ngei ka duh ta si a.


Chumi ni chuan chhunah ka pa chu a thianpa fate inneihnaah a kal a, Dawr ah chuan Bawli nen chauh chuan kan awm a.


“Ka haw tawh mai dawn em niang aw.”


“Haw rih bik lo ve, ka khua a har ang.”


Chutianga ka han chhang chu mak a ti hle a, makti deuh si, beisei leh no deuh tak hian min han en a.


“Tak tak maw?”


“Tak tak, vawiin chu inentir tur panga chin chauh kan ziak ang a, a bak chu kan hnar ang a, tichuan kan pahnihin hma deuhah kan haw dawn nia.” tih pah chuan awmze nei deuh takin ka’n melh ralh a. A hmelah chuan a phurzia a rawn lang a.


Ka pa chuan chawhnu dar 2:30 velah min rawn phone a, a thiante ina chaw a ei nghal tur thu leh inentirna chu a tih theih dawnloh thu min rawn hrilh a. Ka thil ruahman chu a tluang riau dawnin ka hria a, mahse a ruk chuan ka thinlung chu chhungrilah a na tawp lo thei lo a ni.


Tarmit siam sak ngai te leh lei duhte an lokal zel avangin dar 4 ah dawr chu kan khar thei chauhva. In lampanin kan haw ta a. Ka pindanah ka lut a, ka thuamhnaw chu chhuah mai inpeihin a hmain ka siam lawkin, thenawm hnai te in ah lak mai theihin ka dah lawk diam tawh a. Ka helhhawlh a, awm ngaihna ka hre lo chu ka vei chhen a.


TLAITLAENGMAWII - III


Bawli chu a inbual mek a, bathlarah dingin ka sana chu ka’n en a, dar 5 a lo ri dawn hnai tawh a. Ka pa chu ka bia a, chaw an ei tawh thu leh a lo haw har loh tur thu a rawn sawi a. Kan awmpui chuan Dinthara an chhungte damlo tlawh a duh thu leh a rem chuan riah nghal a duh thu a lo sawi a, eirawng a lo bawl zo vek tawh a, Bawli chuan taxi chuanman tur te a pe a, a kal ta nghal a. Ka thiltum hlawhtlinnna turin eng in emaw chuan min pui a ni ngeiin ka hria a, Pathian erawh chu ka puh ngam miahlo.


Bawli inbual zo pindan atanga lo chhuak chuan kawrfual pan deuh dir diar, taksa lang tlang thei deuh lek lek, mal thleng vel chauh khuh phak hi a rawn ha a, midang mitah zawng a itawm thlawt ang, ka mitah erawh chuan a itawm lo mai ni lovin, a tenawm zawk a ni. Hmeichhia tumah ka la mutpui ngai lo va, vawi engemaw zat chu ka mangphan tawh thung tih erawh ka zep lo. Itawm tia han en zui deuh chu mipa, mi ang pangngai chuan kan nei vek a, mahse Bawli, Lalrawngbawli erawh hi chu ka thinlung chhungah huatna a nasat em avangin it en in ka en thei thlawt lo a ni.


Sofa thutthlengseiah chuan thuin a mal chu a tilang thui hle a. Bathlar atangin ka lut a, a mal thui deuhva lang chu it awm fahranin ka en vang vang a, chu chu a mitsir chuan a hmu reng tih ka hria. Mahse hmu awmlo takin TV chu a en a.


A bulah chuan ka thu a, a mal chu ka chul ta nghal a.


“Mipa pangngai tan chuan i itawm ngawt mai.”


“Mipa pangngai i ni ve lo em ni?”


“Nih vanga hetianga chul che hi ka ni reng alawm.”


Ka kuah thut a, ka fawp ta a. Min lo hnarlo. A lei chuan ka lei leh ka ka chhung vel a rawn hawl a, diktak chuan min itna a rei tawh tih ka hai lo. A hnute te chu ka chul a, a hnungzang leh a dul nem te.....a thaw halh halh a, a chak hle tawh tih ka hria a ni.


Thutthlengseiah chuan ka nam awn riai riai a. “Ni lo, hetah chuan ti lovang, i pindanah zawk le,” a ti tham tiak a. Kei chuan, “Ka laklawh tawh, chutianga han insawn vel ka thei tawhlo,” ka ti a. A thuamhnaw inbel chu ka phelh sak a, saruakin thutthlengseiah chuan a mu zangthal ta a. A bul ah chuan ka thingthi a, ka la fawp zel a. Chutih lai tak chuan ka pa chu a rawn lut ta a.


“E he, Bawiha, James, Lalrawngbawl,”


Ka thingthi lai chu ka tho va, ka pa mitmenga chhungril natna thuk tak lo lang chu ka hmu a, ka lainat takzet a ni. Bawli pawh chu a tho vat a, a thuamhnaw chu a inbel a, pindanah a tlan lut nghal a.


“Pa, min ngaidam rawh aw.”


“Chhuak nghal rawh. Ka hmuh phakah vawi khat mah rawn inlar tawh su ang che.”


Chutiang chu ka tawk dawn tih ka hre sa a, mahse a tak taka han tawh chuan a nat dan chu sawifiah theih rual a ni lo. Ka pa chu ka en zel ngam lo, a khur ngawt ngawt a, a tlu mai ang tih ka hlau va. Lei lam bih deuh chungin zawimuangin, kum 14 ka nih kum atanga ka in, hlim leh thlamuang taka ka awmna, nu leh pa leh farnu hmangaihna ka dawnna hmun chu ka chhuahsan ta a. Thenawma ka thuamhnaw ka dah ka tih pawh chu engmah tham a ni lo. Pawisa chu cheng sanghnih zanga ka pai chhuak a ni.


Thian, engtinnge awm zela min rin? Thinlung na lutuk chung hian rilru fim a put theihloh asin. Hemi zan atanga ka chanchin kal zel chu zu ruih, khaw hrang hranga kal lawr, sam leh hmuihmul leh khabe hmul pawh met lova zuah, en reng reng pawha tawp tak hi ka ni ta. Zu in tur ka neih theihna a nih phawt chuan zu zuar te tan tui te ka chawi a, hna te ka thawk a, zanah ka rui a, mi bathlarah te ka mu mai mai a. Harhfimin khawvel hi ka hma chhawn ngam lo va, khaw khatah pawh ka awm rei ngai hek lo. Khawvelah hian pianpui leh thisen zawm tumah ka nei lo va, fapa leh unaupa a min pawmtu mi tha leh duhawmte lah ka tan hmanlai an chang ta. An chanchin hriat ka duh a, mahse ka beng khawn ngam lo. Dawih zep, na tuar, zu bel kal thei...chu chu ka ni ta ber mai.


Thih ka duh, mahse thih hnu piahlam awmdan tur Bible in min hrilh chu ka hrechiang ve tlat si a, mahni ka intihlum ngam si lo. Natnain min tlakbuak te hian ka lawm thei em em a, mahse lainattu leh enkawltu ka nei leh tlat thin. Ka nu leh pa leh Mawitei te chu ka ngai thei em em a, an kianga awm ka chak a, mahse a rem tawh si lo. Anni pawh engtinnge an awm tak ang? An hming ka lam a, ka ko thin a, min chhang si lo. Khatiang chhungkaw duhawm tak mai, hmeichhe pakhatin a tihchhiat tak kha ka lainat a, chu chu ka phurrit chu a ni. Lalrawngbawli chu engtiang takin awm zel ang maw....thui,…ka ngaihtuah peih lo ve.


Tum khat ka lung leng lutuk chu ka nu te khua ah ka kal mai dawn em ni’ang ka ti deuh va. Mahse ka hmuh chuan ka insum zo dawn si lo va, ka chanchin te pawh a lo hre ve ngei ang a, min dem hle mai thei. Mahse, ka rindan tak chuan min dem ka ring lo va, min lainat zawk ka ring. Ka nu hmelah huatna in hmun a chang ngai lova, a thinlungah pawh chutiang tho chu. A hnena awm ka chak a, mahse...amah tih nat belhtu mai ka ni ang tih ka hlau bawk si.


Tun atanga ka hun kal tawh ka chhui kir chang chuan Pu Chhawnthanga, Champhai Vengsang te ina ka awm lai ka hrechhuak leh thin. Khawlaia ka rui tlu reng chu min lo bawihsawm a, an inah min paw lut a, chuta tang chuan an inah chuan ka awm ve ta ringawt a. Amah a hrisel vak lova, a nupuiin a boral san tawh a, fapa pahnih a neihte chuan nupui fanau neiin an indan san ve ve a, engtizia a chutianga awm chu nge an nih a tir chuan ka hre mai lo. Fanu pakhat mi ang zanlo a nei a, chu nen chuan an khawsa a ni.


Pu Chhawnthanga chu pa rilru tha deuh mai hi a ni a, mahse a hrisel loh avangin hna a thawk hlei thei lo va. Thlangtlak mual lamah ram a nei tih ka hriatin chu chu enkawla, a hmuna awm chilh ka ngen a. Ani chuan a lo remti a. Tichuan, ka vat a, ka hal a, thlai ka ching a, khua ah chuan ka haw ngailo reng reng a. Ka mamawh nia a hriat chu min rawn pe thin a. Ka duh ber zu siamna turin chawl (dawidim) min ngaihtuah sak a, chu chuan ka in tur chu ka um a, ka tlei tawk em em a ni.


Tlai ni tla tur mawlh mai hi ka tuar zo thin lo. Ka thlir vawng vawng thin a, ka tap lo chauh thin a ni. Chutianga ka awm veleh chuan zu chu ka in a, rui hnapin; tichuan ka chat thla a, a tuk dar 5 velah ka harh a. Eirawng ka bawl a, ka ei kham veleh hna ka thawk leh thin a ni.


Ka thlaite chu an tha hlawm hle mai a, tichuan, mai te, maipawl te, behlawi te, a..chi hrang hrang a ni, chung chu Pu Chhawnthanga inah ngei ka dah sak a, tichuan ram lam ka pan leh thin a. Tumkhat chu an hnena awm ve tawh turin min ngen chiam a, a mittui pawh a tla hial a ni.


“Pu Chhawn, ka awmdan ang hi min remtih sak rawh. Khawvelah hian engmah beisei ka nei lo va, ka thih hun ka nghak a ni. Chumi hun hmaa i tana ka tih theih apiang tih chu ka duh tawk a ni,” ka ti a. Chhan pawh min chhang thei lo. Ka zarah a ni ve mai ang chu, sum leh pai a la lut ve ta deuh reng a. Chungte chuan min tilawm a, tichuan, ka nun chhungrilah chuan midang tana thiltha tih chuan min tihlim a ni tih hriatna a lo awm a, chu chuan thih ka chakna te chu min theihnghilh tir lek lek a ni.


Mahse, hmun pakhatah ka awm reng thei lova, ka peih lo. Pu Chhawnthanga ram ka enkawl avang chuan kum khat deuh thaw ka awm ta a, ka ning leh ta. Pu Chhawnthanga pawh hrilh lawk lem lovin ka kalbo leh ta daih a. Ramhnuaiah te ka riak mai mai a, hnim hnah nem leh ram thei eng eng emaw eiin ka nung ve mai mai a.


Nikhat chu eng thei nge a nih ka hriatloh, han ena tui hmel deuh mai hi ka ei a, reilote ah ka kua a tha lova, min zut ta a. Ka thi ngei dawnin ka hria a, chu chuan min tilawm hle mai a. Ka nu leh pa te, Mawitei te leh Home a ka unaute ho te ka hmu a, a thim tial tial a, a tawp ta a. Ka han harh chuan inchhungah hian puan sinin ka lo mu reng mai a. Mizo in, a chhuat rua, a bang dap, a chung di a ni tih ka hria a, ka mutna chu kawmchar lam deuh chhuat mam tha tak a ni. Ka han hawi vel a, an nu ber ni ngei tur hian eirawng a lo bawl mek a. Ka han au dawn a, ka aw a chhuak thei reng reng lo mai a.


Thian, Rammawia ramvakin min hmu a, midang puna khua a min zawn luh thu te, min enkawl dam tak dan te chu chipchiarin ka hrilh lo mai ang che.


Rammawia chu kei aiin kum khatin a naupang a, fa pahnih an nei a, an chhang chhe ve hle a ni. Amah chu Pathian tih mi, mi nuntlang leh zaidam deuh mai a ni a. Chu khua ah chuan in 10 chiah a awm a, pakhat mah rangva inchung nei an awm lo. Thingtlang khaw te tak te, Aizawl atanga khawchhak lam, Mawmrang tlang leh Sialkaltlangdung, Mizoram tlangsang ber dawttu Lengteng tlang awmna inkara awm a ni a, Tuiphal lui atanga km thum vel a hla a awm a ni a, chu bak chu ka sawi chiang duh rih lo a ni.


An inah chuan sumhmun an nei vek a, an inchung hmalam di lo lawrah chuan vamurten bu an chhep a, an thlawk chhuakin an lo lawi deuh reng bawk a. Chungte chu ka tan chuan thil thar, hmuh nuam em em vek a ni. An khua ah chuan mi 65 chiah an awm a, VC pawh an nei lo va, khawtlang hruaitu erawh an nei a, Chairman an ti mai a, ani leh a committee member 4 te chuan khawtlang chu an enkawl a ni.


An khawtlang boruak leh khawsazia chuan ka rilru a tidanglam hneh kher mai. Zu in leh zuar pakhat mah an awm lo. Rammawia nupui Ramsiami lah a fel, a tawng siam siam a, min tihhlim dan lah a thiam. An bulah chuan ka tlei ta hle mai a. Ka sam te metin, ka khabe leh hmuihmulte ka met fai vek a. Rammawia nupui Siamte tia kan koh chuan, “Awi, mi thar i ni ringawt, i hmel pawh a lo chhiat loh hi. A hma kha chuan dawithiam putar i ang lutuk a, zanah pawh ka muhil tha ngam ngai hlei nem,” tiin min fiam a, min nuih vak vak a.


An ina awm turin min duh na a, kei chuan mahni a in thar sak ve ka duh tlat thung a. Chairman hnenah in hmun te ka dil a, min phalsak a. An khawtlang chuan in chu min tundinpui a ni ta ber mai, bungbel te min pe khawm hlawm bawk a. Ka khawsakna tur tawk chu ka nei ve ta reng mai.


A tirah chuan chaw atan ram bahra te ka lai a, ka ei khawp a tam lo bawk a, hrahliam ngat phei chu a tui ka ti a, a hel pawhin puar khawpin ka ei thei mai a, chawhmeh pawh ka mamawh vak lo. Lo te neiin hna ka thawk a, nuam ka ti ta em em mai a. YMA ah te ka in hmang a, hruaitu ni lo mah ila min hruaitu en ta viau mai a. Kohhranah erawh ka in hmang lo. Biakin pan chu ka duh na a, Lalpa be tura kal chu ka inthiam rih tlat lo a ni. Mite hmuha biakina kal ringawt chu ka chhungril nun tan engmah awmzia a awm chuang lo tih hi ka ngaihdan a ni.


Thian, sawi tur a tam, ka kai tawi zel mai ang e aw.


Nikhat chu Tuiphal ah len dengin ka kal a. Ka man hnem ang reng a. Rammawia te chhung ka kep rilru deuh a. Nidang aiin ka haw hma a, khaw thlen dawn, Rairahtea Tlang an tih mai ka thlen chuan ni chu a tla dawn tawh a, a eng chu a mawi em em mai a. Ka inrin hmain lunglenna leh khawharna nasa takin min rawn nangching thut mai a, ka mittui chu a tla ta zawih zawih mai a. Rairahtea Tlangah chuan bung lianpui hi a awm a, tin khat hmun vel lai a awh a, chumi hnuaia thut chawlh chu tumin ka kal hnak hnak a, kawng sira thil che deuh chu ka han en chuan ka phu chiang hle mai, hmeichhia, kum 14 vel tur, cher zet mai hi luak nena inchiahpiah nuaih hian a lo let reng mai chu niin. Ka pan vat a, a lo la thaw a, a mar ka han dek a, a lo la phu bawk a.


Ka theih ang ang chuan ka tifai a. Bung hnuai thutna an siam ah chuan ka mut a, a kawr chu a tet nial a, a thuamhnaw tlemte, puanhlapa intel chu ka phelh a, hrukpuan leh puanhlap pakhat leh pheikhawk a lo ni a. Engtizia a chutianga awm ngawt mai nge a nih ang tiin ka ngaihtuah a. Amah lah chu a zawi em em mai a, a thaw erawh chu a tha hle rih a. Ka han sawi nawk nawk a, a rum tiah tiah a, mahse min chhang chuang lo.


Ka pua a, khua ka panpui a. Ka inah chuan luhpuiin chhuatah mutna ka siam sak a, ka muttir a. Kan khua a damdawi lam thiam leh a zuar awm chhun Pu Lalenga chu ka ko va. Ani chuan a han en vel a, a natna awm a hre mai lo va. Nachhawkna leh thisen chakna a ti emawni chu min hnutchhiah a.


Chumi zan chuan Siamtei leh nu leh pa thenkhat an lo leng a, damlo chu min enkawl pui ti ila, min menpui a ni ber ang chu. Ka hmuhdan te chu ka sawi a, mak an ti hle mai a. Zan dar 10 velah fel zet hian a rawn tawng chhuak a, “Ka duhlo, ka pu ka duhlo,” a rawn ti a. A thu a, a meng a, a rawn hawi kual a. A mitmeng chu a vai deuh riai a.


“Mami, engtizia nge, tumah hlauh tur an awm lo a nia,” Siamtei chuan a lo ti var a. A mu leh ta mai a. Chumi bak chu thawm engmah a nei leh ta rih lo. Ka inlengte chuan dar 12 ah min hawsan ta hlawm a. Dar 2 ah chuan a lo harh a. Laltin engah chuan min han en a, “Ka awmna hi khawi lai nge ka pu?” a ti a.


“Hmawngzawl khua a nih hi. Engtinnge i awm Mami?” ka lo ti vat a.


“Ka lu a na e, engtinnge hetiang hian ka awm?”


“Nachhawkna ei rawh aw,” tiin tui ka suah sak a, a ei lai chuan ka hmuhdante leh ka puak hawn dan te chu ka hrilh a.


“Ka pu, i hnenah hian min awmtir phal angem?”


“Phal e, i duh phawt a thu a ni mai. Engtinnge khatiang khan i lo awm theih?”



A chanchin a sawi a. Keimah ang deuha fahrah, a pian hlima a nuin a boral san a ni a. A nu chu Burma Tahan khuaa awm a ni a, baihvai leh rethei tak a nih avangin Mizoramah a rawn chhuk ve tawp a, Ngopa khaw piah Khawdungseiah mi inah a awm a, nau a lo pai reng a. A hrin rualin a boral leh ta si a, tichuan, inhlawh paha a nu awmna te chuan an enkawl ta a. Chhungkaw tlabal tak an lo ni a, a naupan tet atangin a thawh theih hna tinreng an thawh tir a. Aizawl pa pakhat lo zin chu an awmpui atan an pe ta mai a. A hreh lutuk chu motor tlan lai atangin a zuang thla a. Tichuan, khawi lam nge a pan tih pawh hre lovin a kal a kal a, ka hmuhna hmun kha a lo thleng ta ni awm tak a ni.


“Tunge i hming Mami?”


“Chhetei tiin min ko, chubak hming ka neih ka hre lo.”


“Chu, chhungte tih tur pawh i nei lo a ni tiraw?”


“Nei lo ka pu, khawvelah hian ka nei ve lo.”


Ka chhungril a fan tlat. Engemawti hian ka awm a, tawng te chu ka harsat a, ka anpui, keimah ang bawka mal a ni.


“Lungngai reng reng suh, ka hnenah i awm ang a, keipawh nangmah anga chhungte tumah neilo ka ni alawm. I hming chu thlak i remti em?”


“Aw”


Ka ngawi vang vang a. Amah ka hmuh hma lawka ni tla tur engmawi tak mai chu ka rilru ah a lo lang a.


“I hming atan chuan TLAITLAENGMAWII ni rawh se.”


“Awle ka pu.”


Chu chu Tlaitlaengmawii nena kan inchhar chhuah dan leh kan pahniha kan lo inzawm tanna chu a ni ta a ni.


TLAITLAENGMAWII - IV


Thian,


Pangpar hi a par hma, a kuhmum lai hian a mawi mange tiin i thlek i thlek ngai lovang tiraw? Mahse a rawn par a, tuma hnawih pawh ni lo, siamtuin a hnawih rawng nalh danglam tak nen khawvel mit hmuhah hian a rawn par chhuak chu a mawi takzet thin a ni lawm ni?. Cher ria din den, a tliak palh ang tih hlauhawm khawp a cher leh a ruh chu a vunin a tuam a ni ber alawm tih tur khawpa cher thin kha tunah chuan a ni ta lo, ria chum bat an tih ang hian Tlaitlaengmawii chu a rawn par chhuak ta a. A sam dum hlap mai leh ngil siau mai te, a mitmeng mawi tak mai, nung de sar mai te, a hnar ngul leh ka reh leh biang leh khabe, a hnute kawh lah mai te leh tai fek mawi tawk chauh, mawng tam mawi tawk leh mal mum vum leh chawn thla te,..THIAN, hmu ve la, i mit a fiah a nih ngai chuan kawngsira a tlu lai ka chhar nen kha chuan dum leh var ang daiha in anglo a ni i ti ang a, i en zawhah i en nawn leh thin ang.


A hmai chu a bial lam deuh a ni a, a san zawng chu a fit zawngin ka hre lo, ka beng thleng a ni mai e. A nuiri mawlh mai hi ka sawifiah thiam lova, ka beng hian a mawizia a hria a, nuiri, ka thinlung thleng phak a ni ber mai. A nungchang a mawi a, a duhawm a, mahse rilru lian, luhlul zet mai a ni thung a, a luhlulna erawh chu a tilang zen zen lo. A tihlanna pakhat chu hei hi a ni.


“Mawite, i kum let chiaha upa ka ni a, ‘Pa’ tiin min ko mai rawh aw.”


“Awle Mate.”


Hmarcha rawtfung tur suih chunga ti ka ni a, chutianga min chhang chu ka hresual niin ka ring a. A thil kan chawk lai mek chu en chungin, “I hria maw Mawite, Pa min ti dawn nia,” ka ti nawn leh ngat a.


“Awle Mate.”


“Mate... a..?”


“Ni e, Mate.”


Thinrim hmel deuhvin ka melh a, min rawn en a, a nui sen sen a.


“Thinrim suh. Khawvela ka innghahna neih chhun i ni a, ka duh ang taka ka koh che chu remti hram rawh. Mate tia koh che ka duh alawm.”


“I zak lo vem ni?”


“Zak lo, miin mak an ti mai thei, mahse ka thinlung an hmu phaklo alawm.”


Ka ngawi a, keimah chu ka zak dawn dawn a. Ka thil suih lai chu ka suih chhun zawm a. Kum 18 a ni a, kei 36, “Mate.”


A thinlung chu eng ang tak ni maw?


Tiang hi a ni a luhlulzia lanna chu. Mahse min han koh tak zelah chuan ka duh ta em em mai a, khawvelah chutianga koh chu ka la dawng lova, Home ah pawh ka dawng hek lova, dawng turin ka nun khan a zir mawlh bawk lo. Tunah ka kum chanve kum chuan Mate min ti a, ka thinlung hian a pawm thlap a, mawi ka ti a, keipawhin Mawite ti lovin ‘Mate’ ka ti ve ta a.


“Zak lo, miin mak an ti mai thei, mahse ka thinlung an hmu phaklo alawm.”


He a thusawite hi ka ngaihtuah ka ngaihtuah thin a, Mate tia min koh duhna thinlung chu keipawhin ka hmu phak lova, ka hrethiam chiang chiah bik hek lo. Mahse, ka lung a ti awi em em thung si.


Ka fanu atana Pathianin a thlawna min pek-ah ka ngai a. Thu tha tinreng ka hrilh a. Lehkhate ka zir tir a, tunah chuan a duh duh lehkhabu a chhiar thiam a, a ziak thiam bawk a. Saptawng pawh han inbiakna tur tlem azawng chu a thiam a, a saptawng thiam te hi ka thinlung tilawm tura hman hun hi a hre riau hi a ni mak ka tih ni.


Kan feh a, hlo kan thlo va, a thlan a tla hliam a, a beksam te a hnawm chap a.


“Tui i in duh em Mate?”


“Ngai rih lo e, nakin deuh ah.”


“I chhawl a hal ang, khi lai thingbul ah khian ka phum a, a vawt tha viau ang, ka han la ang e aw.”


“ A ngai rih lo Mate?”


“Ngatinge?”


“Umm, you are my everything.”


JF Laldailova emaw, William Shakepeare-a emaw pawhin Matei everything hi an hrilhfiah thiam pawn ka ring lo.


Ni khat chu August thla a ni a, kan pahnihin hlo kan thlo va, a tuka zo tawh mai tur kan ni a, chumi ni pawh chuan thlawh tur teh vak a awm tawh lo. Chawfak hun hmain a chho va, bai a chhuang a. A peih hnuah min rawn ko va. Muang changin ka chho va, kan buh te chu ka thlir a, thlifim lo tleh chuan a chhem fawn vel a, mawi ka ti em em mai a. Thlamah chuan ka lut a, ka kut silna tur leh hmai phihna tur chu fianthlirin min lo chhawp lawk sa diam a. Ka kut ka sil a, hmai ka phih hnuah namthlakah chuan ka thu a, buh te chu ka thlir vel a.


“I lung a awi em Mate?”


“Awi e, Pathian zarah kan kham khawp chu kan thar ve ngeiin ka ring a ni.”


“Ni e, i hah em?”


“Hah lo.”


“Khawi maw lokal hnai teh, i bianga mi kha engnge ka lo en,”


A lam ka hawi a, ka tawlh hnaih a. Ka biang chu a han khawih niap niap a. “Engemaw i inchhun tir a nih hi. I fimkhur lo thei em mai,” tiin min hau a. Ka ngawi reng a, inhauhna ni si, ngaihthlak nuam em em te hi a lo awm ngai a ni tih Tlaitlaengmawii hnen atang hian ka zir chhuak a ni.


Chaw chu kan fak a, a bai tui chu ka han hawp a, a lo al awzawng lo mai a. Ka hmel atang chuan a ngaih a tha lo va, a han hawp ve a, nuihza si, nui ngam chiah silo hian min en a. Thawklehkhatah intiam rual ang maiin za em emin kan nui ta chiam a, kan mittui te chu a tla phung mai a.


“Naktukah chuan i pa Rammawia te nupa leh i thiannu Rawni te sawmin lo hi kan zo dawn em niang? Hmanni khan an hnenah chuan ka sawi thawi deuh tawh a?” ka ti a. A ngawi vang vang a, “I thu thu le,” a ti sep a. Kan eina vel te chu a seng a, hmunte chu a phiat fai a. Min chhan danah chuan a duh vaklo niin ka hria a, “ Sawm chu i ti vak lo em ni?” ka ti a.


Ani chuan, “I hlimna tur a nih chuan ti e. Kei erawh chuan kan pahniha zawh mai hi ka duh zawk a, mahse i duh dan dan chu ka pawm a,” a ti a. Chumi tuk chuan kan pahnih chuan kan lo chu kan zo ve ta a. Thlam bul zamzo kianga a ding laite chu thla ka lak sak a. Thlam kawta ka tui lak fim vawt tha tak maiahte chuan kan inbual a. Aw, khawvel hi a van mawi tak em!


Tlai a lo ni a, thlamah min ko lut a. “Mate, ka pa, ka nu, ka nuta leh laizawn nih i fawmkem vek a, i kiangah engmah ka zep lo. I kiangah ka hlim a, ka thla a muang a, ka lung a awi a, ka hlim a ni. Heng zawng zawng hi Pathianin min pek a ni a, a hnena lawmthu sawia tawngtai ka duh a, chuvang chuan a ni kan pahnih chauhva lo hi zawh ka duh ni. I remti em?” a ti a. Ka lo bu nghat a. A duh ang takin thlam chhuatah chuan kan thingthi a, Pathian hnenah a tawngtai ta a.


“Ka Pa Isu, kan pahnih hian khawvelah laina, thisen zawmpui tumah dang kan nei lova, ti hian min awmdun tir a, min suih zawm a, pafa leh unau ah min siam a. Ka hun kal tawhte, ka retheihna leh hrehawmna te ka ngaihtuah a...(a tap a, a insut faih faih a, keipawh chu ka lung a chhia a, ka mittui chu a lo hnam ve ta hial a) tun hun min hruai thleng a, ka va lawm em .Ka pa Isu, Nang chauh hi keini chuan Pa kan neih chhun i ni a, mahse i tawk e. Min kalsan suh, i tan kan tlinglo, mahse min kalsan suh, aw ka Lal..( a sawi zui hlei thei lova, a tap ta hawm hawm mai a), ka thinlung lawmna te hi i hnen ah ka thlen thiamlo, min pek a ni tih erawh chu ka hria a, kan pahnih hian nangmah hmangaih turin min pui ang che. Chung chu Isu i hmingin ka dil a che. Amen”


A tawngtai zo chuan mit hnawm chap chungin min en a, mittui karah a nui sen sen a, chu hmela lungawina, hlimna lo lang chhuak chu, a maha mawina mai a ni lo, engemaw timawi zualtu a awm a ni, kei ka tan chuan khawvelah a tluka mawi leh tha a awm lo va, chu hmelah chuan Chhandamtu khawngaihna leh lainatna leh hmangaihna hmel duhawm chu ka hmu a ni. Chu hun tawitea a tawngtaina thu chham leh hmuh theihloh boruaka engemaw tak lo thleng chuan ka nun chu a tuam a, ka thinlung chu a luhchilh a, en reng ka duh a, mahse ka en reng thei lo, ka chhungrilah min hnawhtu a awm a, ka chhuak a, ral leh lam ngaw dur hring dup leh mawi tak chu en chungin, “Lalpa, tun atang chuan ka ko che ang a, ka au che ang a, i kianga awm ka thlang ang a, ka hmangaih ang che, Lalpa Isu, nang chauh hi ka Pathianah ka pawm ang che,” tiin ka tap zawih zawih a.


“Mate,...... Pa.”


“Mate, ka fanu.”


Ka bulah a ding a, ka kutah a rawn vuan a. Thlamah min kai lut leh a. Namthlakah chuan kan bawk dun a, kan buh hring nghial mai, thliin a han chhem fawn vel te chu kan thlir dun a. Ni tla tur chu a mawi zual em em a, chu ni tla turin a hmel a rawn chhun lai chu ka en a, a chhuntu leh a chhun chu..TLAITLAENGMAWI an ni ve ve asin. Thian, a mawi a, a mawi em a ni. Aizawla kalpui an tum laia a thlaphanzia leh a hrehzia te, Motor atanga a zuan thlak laia a beidawnzia te, kalna tur lam bik pawh hre lova rilru chi ai taka a awm lai te chu a sawi sep sep a. A kiu pahnih chu chhuatah a nghatin a biang a dawm a, “Khang zawng zawngte kha i kianga ka awmna tur a lo ni tih ka hre ta a, pawi ka ti ta lo,” a ti a.


Ni chu a her liam ta riai riai a, khawvel chu a reh nghal diak hian a hriat a. Keini pawh chuan namthlakte kharin, thlam chu kan chhuahsan a, khaw lam panin kan haw ta a. Ka hmaah eng eng emaw phurin a kal a, keiin a hnungah zawi muangin ka chhawm a. A tukhuma kutsuihin a ding a.


“ Mate”


“Engnge ni?”


“I hming atan hian Lalpekmawia tih ka duh.”


“Khawi atanga i hriat nge ni a?”


“Ka thinlunga lo awm a ni. Min enkawl a, min humhim tura Lalpa min pek i ni a, Lalpa min pek hi a mawi em a, James Melory ni lovin, LALPEKMAWIA ni la ka duh.”


Ka phu chiang khawp mai. A hnenah ka la sawi miah si lo va, midang hnenah pawh ka sawi hek lo. Home a ka luh tirha ka hming an phuah chiah chu a rawn sawi chhuak chu mak ka ti a ni.


“Ka phu lo in ka hria a. Ka hming dik tak chu Lalpekmawia a ni asin. Mahse ka nu’n James Melory tiin a thlak ta a ni.”


“Chutia law, a va mak ve.”


Ka nuin ka hming a thlak chhan te chu ka sawi a. Ka mit takah mitmeng de sar hian min en a.


“I nu chuan Home-a i hming chu hmangaihna avangin i put a phal lo va, Home naupang i nihna paihbo a duh a ni. Kei chuan Pathianin min pek i nihna avangin hnam dang hming ai chuan, ka tana i nihna dik tak a nih avangin pu la ka duh alawm. Mawh Mate, pu mai rawh aw.”


“Miin mak an ti ang, bakah feh hawng paha kalkawnga hming han phuah chu.”


“Mi thu hnuaiah kan awm lo alawm. Kan pahniha kan remtih phawt chuan tuinnge a theihloh ti ang, mawh, i aw hma chuan ka kal lo vang.”


“Ni rawh se. Mahse, nangman mi hnenah ka hming thlak chhan i sawi fiah zel tur a ni ang.”


“Khua thlen veleh mi zawng zawng hriat turin ka au ang a, ka puang dawn a ni.” tiin a nui har har a. A kal a, kal chung chuan, “ Khaih khaih khaih, James Melory ni lovin Lalpekmawia a ni ta tih kei, Tlaitlaengmawii hian ka puang e” tiin a au fiam vel a.


Kan va hlim em. Thian, tiang taka hlimna hi khawvelah hian a lo neih theih ngai ang tih reng ka lo hre phaklo asin. Min lawmpui ve ang tiraw? Min lawmpui chiang, kha, ka chanchin i chhiar lai khan i hnuk a ulh teuh tih ka hre reng a lawm. Lo ning suh aw, kai tawi deuh si, a then lai duh am deuh siin ka chanchin chu ka sawi zel dawn a ni. Kei, Lalpekmawia, James Melory Lalpekmawia hian.


TLAITLAENGMAWII - V


A tira ka in chu chak te lak belhin ka duh angin ka sak belh a. Ka in awmna chu khaw hmawr, fal deuh nalh a ni a, Lalruma hmun an ti a, kei chuan ‘MUTE LEN TLANG’ tiin ka vuah a. In chu L shape a ni a, Gate ang reng ka siam a, a sir lehlam lehlamah Matei chuan saron a phun a, a par chu a senduk mawi tak a ni a. Gate banah chuan nauban par eng chi ka tawn betin kan khawi bawk a. Kan kawtzawl hual vel chuan khup thleng velin fit thuma zau ka hung kual a, chungah chuan Matei chuan pangpar chi hrang hrang a khawi a, a duat thei em em thin. Kan inbul huan chu a zau tham ve hle a, Lakhuihthei te, kawlthei te, sap thei te, a..thei chi hrang hrang kan phun a. Ar kan vulh bawk a, chaw nawi eitu atan tiin vawk pakhat kan vulh bawk a. Kan arte leh vawk te chu Matein hming a phuah vek a, an hminga koh chu an hre hlawm hle. Kan in hming atan TLAITLAENGMAWI tih ka vuah bawk tak e. Ka tar vah nghe nghe asin.


Taka, Thian, a tir lamah khan ka uipa chanchin ka sawi zawk a, ka sawi zui ta lo va, mak i lo ti mai thei. Kan khaw tlangval pakhat sapelin ramsa emaw tiin min kah hlum sak a, a kaptu chu a inthiamlo hle a, ka lung a lengin ka khua a har em em a, hriau leh a hrui ang maiin inthen ngailo kan ni a. Kan huanah chuan ka phum a, a thlanlung pawh nalh taka siamin ka phun ngat asin. Kar hmasa mai khan uipa thar tha deuh mai, Papilona min kah sak tu chuan khawdanga mi min leisak a, a hmingah Papilon tiin ka vuah leh a, biak pawh a hre tan ve hle tawh a ni.


Chhun leh tlai lamah hian ka inhmun velah chuan Mute hi a rawn leng delh delh thin a, ka thlir reng thin. Ka khawhar min rawn hnemtu pakhat a ni. Chuvanga MUTE LENTLANG ti ka ni a. Kan khua a mite pawhin Lalruma hmun tiin an sawi zui tawh bik lo, ka hming vuah ang chuan an sawi vek tawh a ni. Tlaitlaengmawii lo awm ve hnu, vawk leh ar kan vulh a, chhungkuaa kan awm ve tak diah hnuah pawh mute chu pahnih hi an rawn leng delh delh thin a, kan inpiah hlai kung lian deuh ah chuan an rawn fu thin a. Kan ar lak an tum a nih ka ring deuh va, nguntakin ka en a, mahse an la ngailo, mak ka ti hle a ni. Kan in bul huan chu phel sepa ka hung vek avangin ar pawh kan compound pawnah an chhuak thei lo a. Hnahkiah te, Hnum te, Thing chi hrang hrang lo awm sa te a lian deuh tawhte chu kit lovin ka zuah a, chung hnuaite chu daihlim nuam tak a ni a. Thutna te ka siam a, kan ar vulh te nen chuan kan thu ho thin a ni.


Taka, kan chhuat chu rua, tha leh uluk taka chih phel, Rammawia nen hruipui hnang nena kan phah leh tawn thlap a ni a. A tliang hlarh mai a, chhun khaw lum laite hian han bawk ila, hnuai lam atangin thlifim a lo thaw thin a, hah a dam sawng sawng thin a ni. Nangni, thingphel leh concrete chhuata chengte hi kan awt bik miahlo che u tih ka han sawi tel hram e aw Thian, min lo hrethiam dawn nia.


Tlaia ar an lawi kim hnu, vawk chaw te kan pek hnu, dai leh reh riai mai lai tak hian kawta thutna ka siamah chuan thuin ka hawi kual vel thin a. Sialkaltlangdung inkham ruah mai te, Tuiphal lui ruam te, Mawmrang tlang te, Sialkaltlangdung hnuaia Lamzawl khua te, hla deuh hleka Ngopa khua velte chu ka thlir vel thin a. Matei eirawng bawl zo chu ka kiangah lo thu vein, ka lehkhabu chhiar tawh ami te chu ka hrilh thin a, ngaihnawm ti takin, keimah min en chungin a ngai thla thin.


Thian, kan in leh a velah hian awm ve la chu nuam i ti ngawt ang. Zan thla eng hnuaiah te tak hian asin nuam thin chu ni. Tumah dang hi kan ngai lo asin. U Vala’n tingtang min tuk sak a, kan khua ah tingtang pathum chiah a awm a, chumi zinga pakhat chu ka tingtang chu a ni. Chumi hmang chuan ka zai ve thin a, ka zai tui ve thei khawp asin. Tlaitlaengmawii’n ka hla sak tur a han thlang a, ka han sak hi chuan...a..sawi zel lo mai ang, ka tah a chhuak dawn tlat.


Pangpar hian khuai hi a ko lo va, khuaiin a zu a mamawh avangin a pan mai thin. Ni e, chutianga fanu anga ka en, ka thinlung leh rilru tihlimtu ni bawk, pangpar mawi tak ka kawl chu tlangvalte chuan an ral thlir mai mai thei bik lo va, an rawn rim ve tan ta. Tun hnai lawka Revenue Department hnuaia thawk ni tur a ni, survey hna thawka lokal nia insawi Aizawl tlangval pahnih pawh kan ina rawn chuang kai zing pawl an ni ta. Matei chu rual kawm thiam tak a ni a, an inkawm hlim thei hle thin. Kei chu lehkhabu ngaina mi ka ni a, chutianga inleng a neih tawh chuan pindanah laltin nen ka lut a, lehkhabu chu ka kawm thin. Eng bute nge ka chhiara i rin, i rinloh deuhte, i rin deuhte pawh a ni ang, chhiar kim tak ka ni tih hian a sawifiah ve mai ang chu maw.


Kan khaw Chairman fapa Lalnghaka, Shillonga lehkha zir chuan a B.A result nghah pahin a chhungte a rawn tlawh a. He tlangval hi a felin a hawihawm a, a bula awm a nuam a, keipawhin ka ngaina a ni. A chhan chu ka tuina, ka lunglenna te min hriatthiam pui a, min sawi tir a, min ngaih thlak sak peih bawk vang a ni. Keimah ang bawkin Matei pawhin a ngaina a ni.


Tlai khat chu hma deuh takah Matei chuan khawsak a rel zo va, damlo tlawh turin min len chhuahsan a. Vawk chawte pein ar te ka lawi zo va. Kawta thutna ka siamah chuan ka thu a, ka bulah chuan Papilona chu a bawk a. Khua ka hawi vel a, ka khua a har in mal ngawih ngawih hian ka in hria a. Ka rilru ah chuan nidanga ka ngaihtuah ngai loh a lo lut a, chu chuan min tinguai ta em em mai a ni. Min dem suh aw Thian, a mak a ni, sawi ka hreh, mahse i hnenah ka inpuang laklawh tawh si a, han zep khanglan chu tihchi ah ka ngai bawk si lo.


Hringnun kawng a zawh ve dawn a nih chuan ka Tlaitlaengmawii chuan hmangaih te a la nei ang a, palai hmel ka hmachhawn hun te a lo la thleng dawn a ni tih ka ngaihtuah a. Chu hun chu huphurh namenlovin ka huphurh ta a ni. Ka dang thei dawn lova, sava khawi ang maia ka ina khung beh reng chu amah ka hmangaihna chuan a remti dawn si lo, mahse kei chu engtingnge ka awm tak ang le?


Hlim taka a hmangaih tang bela a kal hun tur te chu.. karei, ngaihtuah loh theihloh, ngaihtuah thui ngam bawk si loh. Mahse, hun lokal zel chuan ala rawn thlen ang a, tuilian angin min la nangching ngei dawn si a. Khawvelah hian ka van mal leh dawn em.


“Ka phal lo vang, ka phal ngai lovang.” Ka ti a, ka tawng chhuak hial a. Ka mit ah chuan chhum a rawn zing a, ka khaw hmuh a fiah lo tan ta.


Tingtang ka la chhuak a, Sialkaltlangdung lam chu ka thlir a, mute pawh an rawn leng leh delh delh tawh mai. Ka ui Papilona chuan ka bula bawk chungin min en reng a, chet zai a rel lo. He hla hi ka sa a –



Ka hringnun chhungah hlimna leh lawmna ka chan te,

Ka han bel chianga hmangaihna ka dawn zawngte nen hian;

An thamral leh mai si maw, hlunlo tura duan a ni,

Min ngaih tir e ka ram hlun tur,

Chuta thlen hlan ka nghakhlel e.



“Hei Mate, i khua a van har awm ve” tih leh hnunglam atanga min rawn kuah chu a rawn rual a. Ka chhang mai thei lo. Chu chuan a ngaih a ti tha lova, ka hma takah chuan dingin ka khabe ah a rawn dawm a, min han en a.


“Ngatinge?”


“A..ka hun kal tawhte ka ngaihtuah a.....”


“I lung ka ti awilo nge, i thinlung ka tina em ni? Hetianga i awm leh dawn chuan ka len san ngai tawh miah lovang che.”


“Chutiang lam a ni lo Mate.”


“Zep suh, i thinlungah engemaw a awm tih ka hria alawm. I van zai nalh em em, ka tan Lalpekmawia hi chu i ni chiang ani.”


Ka banah a vuan a, chaw ei turin in chhungah kan inkai lut ta a.


Chumi tukah chuan lui kal a rawt tlat a. Zing karah a nu Siamtei hnenah a va kal a, engtak chu ti ang maw tia ka ngaihtuah laiin, tlai lama vawk chaw lo pek sak turin a lo va ngen chu lo ni in. A lo haw a, ei rawng a bawl a, keiin vawk chaw ka lo chhum a. Ei rawng bawl chung chuan a hla sak fo thin, a duh em em chu a sa riai riai a.



Khawvelah hian mikhual ka ni,

Aw ka ngai thin mange ka chhungte chu;

Ka cham chhungin buaina tinrengten,

Tuilian angin nitin min len.



Puan pheikhawk ka bun a, kekawr tawt leh zuih ang reng tak ha in, kawr ban tlawn ka ha a, ka kawng hrenah chuan chemte hriam tha tak ka pai bawk a, lukhum parh, sairil hnanga ka siam leh tah chu ka khum bawk a. Ipte pui ka ak a, chutah chuan len leh nghakuai te, chem leh kan mamawh tur nia ka hriatte chu ka ak a . Ani pawhin kekawr a ha a, kawr senduk a ha a, lukhum hma thlawk dum, chal zawna CF tih a vara inziak hi a khum a. Ipte a ak a, chutah chuan chawfun leh thil eng eng emaw a ak a.


Nui har har chungin min en a, a mitmeng leh hmelah chuan lungawina leh hlimna mawi taka lo lang chu ka hmu a, ka rilru chuan, ‘I va mawi em TLAITLAENGMAWI’ ka ti a.


“Mate, khatia i inthuam khan i rilrua awm ka hria.”


“Engnge?”


“Sudden”


A ti dik chiah. Cowboy thawnthu ah chuan Suddena hi ka ngaina a, ka chhiar tawh hnu pawh ka chhiar kham thei lo. Chutianga ka han inthuam chuan pistol fual tak hi paiin ka in suangtuah a. Ka sakawr awmna pawh a hla vak lo, Million Dollar Saloon ah misual ho ka hmachhawn dawn....chutiang vel chu a ni a, a rawn hre dik chiah a ni.


Tuiphal kan thleng a, nghakuai ka siam sak chu a chiah a, keiin len ka deng a. Sangha a man hian a te ring thei hle thin a, phelh pui a ngai ziah bawk.


“Ti khan lo awm la Mate, kawi hnih vel lui mawng lam ka zuk zawh ang a, len ka zuk deng leh lawk ang e aw” ka ti a.


“Awle, mahse rei suh.”


Kawi khat ka kal hman chiah tih hian a te thawm ka hria a, tui pal ri bawrh bawrh ri ka hre bawk a. Ka len chu ka dah lawk a, ka tlan chho va. Hmanhmawh em em hian ka awmna lam pan chuan a rawn tlan thla a, tuiah chuan a rawn tlu thla vel a, a thlabar hmel hle a. Ka awmah chuan a rawn bei chawt a, “Ka hlau Mate” tiin a khur dar dar a, a ding far tluk tluk a, keipawh chu min tihuh deuh vek a ni.


“Eng chu nge i hlauh?”


“Khilai hnim thingbukah hian palianpui a awm.”


“Ka awihlo.”


A tap tep a ni. Ka len la tura kalsan ka tum pawh chu min vuan tlat a, kan pahnih chuan len chu kan zuk la a. Kan chho ta a.


“Mei kan chhem ang a, kan belte ken hian sangha kan chhum ang a, kan ei teuh dawn nia.” ka tih laite chuan a mitmeng chu a la dik zan lova, palianpui awmna nia a hriat lam chu a en a. Chutih lai tak chuan Awke chu a rawn hram ta a. A phu dawrh a, min rawn pawm a, ka lo inring si lova, luikamah chuan kan tlu dun ta a.


“Chu chu em ni i hlauh?”


“Tawng suh, a lokal dawn a niang.”


“Awke a nih chu. Hlauh chi a ni hlei nem.”


Thil awmzia ka han hrilh chuan a zak deuh bawk si, hlau deuh bawk si chu a tho va, a inbeng fai a, thawklehkhatah za em em hian a nui ta a.


“E khai a rawn ti emaw ka ti a...” a ti a, a nui vak vak a. A mittui te chu a tla phang mai a. Keipawh chu ka nuih a za hle mai.


Changel chungah chaw chu a khawrh a, hmarchate a pai te chu a chhawp a, sangha tuihang chu a thak a, chaw chu a lai a chawk kua a, chutah chuan sangha chu a chhung a. Titi chungin kan ei dun ta a. Khawvel hotel changkang leh ei tur tui hnaia an sawi leh siamte chu kan awt lo va, kan ngaihtuah phak hek lo. Lungawina leh hlimna nen chaw kan ei a, aw… ka van khamlo thin em. Ka hmuiah chawmal han kai hlek se, a kutin a rawn thian fai vat zel a, ka chaw ei te hi min en lo emaw ka tih lai hian min lo vil reng a ni tih ka hria a, chungte chu a ni ka fanu leh ka nau anga ka en TLAITLAENGMAWII nuna ka hahchawlhna nuam chu ni. Angelina Jolie nen i duh zawk thlang rawh ti se, “Chutiang zawhna atthlak chu sawi pawh in sawi peih e” ka ti nghal ang.


Chaw ei khamah kan inbual a, kan sangha man te chu a then kan rep a, a then a hringin mau theia hawn turin kan siam a. Mei a han chhem a, meikhuin a ur a, a mittui parawl kiang te chu kei chuan hmuh nawm ka ti a, en nin a har a ni.


“A nuam i ti tiraw Mate. Ka lak atang hian ka tlat hran tir mai mai tawh dawnlo che. Ka hmuh phakah zel i awm ang,” in ti thu fe hian a ti a.


Kan khua ah chuan rawngbawltu an lokal a. Zantin an inkhawm thin a, keini erawh chu kan inkhawm lo. Rammawia te nupa chuan inkhawm ve turin min sawm thin a, mahse ka duh tlat lo va. Ka chhungrilah hian chak lohna a awm tlat a. Tha der, mi hmuha inti sakhawmi nih tum ah ka in ngai tlat a. Mahse, Matei chuan inkhawm a ngen ta tlat mai a. Zan thumna ah chuan kan inkhawm ve ta a ni.


Ka hawi chhuak meuhlo, ka kun deuh reng a. Chairmanin zai tur a han sawm a.


LALRAWNGBAWLI


Chu hming chuan min deng na hle mai. Ka phu zawk mai a. Zawi muangin ka han hawi chhuak a, ni e, Lalrawngbawli ngei a ni, ka nu leh pa leh ka nau Mawitei te nun tihreawmtu, keimah ngei pawh hreawm tam tak min tawrh tirtu chu.


Puan a bih a, kawr var banbul a ha a, lukhum var a khum a. A zai hmain a chanchin tlem a sawi a. Mahse, chung a thusawite chu mumalin ka hre lo, huatnain ka khat a, ka au chhuaklo chauh a ni. Chutih lai tak chuan Matei chu ka va en zawk a, mitmeng tak deuh hian min lo en a, “Insum hram hram rawh,” a tihna a ni tih ka hria a ni.


TLAITLAENGMAWII - VI



Lalrawngbawli chu a zai ta a.



Ka sualna leh khawlohna zawng zawng te,

I hai lo Lalpa, i hai mawlh lo;

Mahse, ka tlinlohna zawng nen i angchhung ka rawn pan,

Hmangaihnain min pawm, thiam min chantir.



A tap a, a Halelui a. Chutah Biakin chhung chu a ri ta nuaih nuaih mai a. An lam chhuak sup sup a. Ka han hawi chhuak leh a, a laiah chuan TLAITLAENGMAWII chu a bawk chungin a lo tap mek a lo ni. Kei pawh chu ka khur a, ka khua a sik dawn emawni aw ka ti a. A nasa tial tial a, tlan chhuah ka tum a, mahse tha chak zet mai, hmuh theih siloh hian min rawn man a, lamtualah chuan min theh thlu a. Tui herh haw ang mai hian ka thinlungah chuan Thlarau Thianghlim a lo lut a, ka pumpui chu Kristaah a awm ta.


Eng chen nge kan lam pawh ka hre lo, mak hi ka ti a, ka lungawi leh hlim dan em em chu ka sawifiah thiam lo. Ka ban hian kawlkil hi hawl pha se, Lalpa hmaah lamin han phar diai diai mai ila ka duh ta a nih chu. Thian, mak min ti awm tiraw, keipa’wn mak ka inti asin.


Tlaitlaengmawii a lo ding a, “Ni ropui a lo thleng dawn ta,” tih hla a rawn thlang a. Kan sa a. Lamtualah chuan mute thlawk ang mai hian a ban a phar a, awp hniam deuhvin a sir zawng hian a tawlh delh delh mai a, chutiang ang deuh chuan kei pawhin sir ka sawn ve bawk a. A mak a ni a mak. Baptisma chan a ngai an ti a, an rawngbawltu chuan min hnim ta hlawm a. Chuta tang chuan ka dar dinglam na thin chu a dam daih mai a, mak tak chu a ni.


Thian, Pathian atanga ngaihdamna hi chu a chiang a ni. Lalrawngbawli ka huatna chu a reh fai vek a ni satliah lo, ka khawngaih a, kan inah chawte ei puiin kan kawm ngeih ber a ni ta. Hun kal tawha a nun leh a inchhirna a sawi te chu ngaihnawm ti takin kan ngaithla a, amah ka huatna leh tawrhna te pawh ka zeplo, ka sawi vek a. Mahse, thinlunga chambang a awm tawh lo, a fai vek tawh.


Ka thinlung chhungah hian riak reng, ka paihbo theih loh, ka ngaihtuah thui ngam loh, ngaihtuah loh theih siloh a awm a, chu chuan min kam tlat reng a. Mahse, Lalpa nen chuan ka tuar chhuak mai ang ka ti thin a. Keimaha awm, ka thinlunga awm ka lo hmuh chianloh leh hriat chianloh,.. a.. , ka hriat chian ngamloh a ni zawk ang, chu chu thil lo thleng chuan min hriat chian tir ta a ni.


Inrinni zan a ni a, ka nuam sam meuh lo va, mahse ka sawi duh lem lo va. Inkhawm turin a in siam a, kei chu ka khumah ka bawk zal a.


“I inkhawm peih dawn nange Mate, i tello chuan a van nuam awm lo.”


“ Ka chau deuh a niang. Hlim takin va inkhawm la, min rawn tawngtai sak dawn nia.”


Chumi zan an inkhawm chu a lo haw har hle mai a. Biakin lah a rehin a thim vek tawh bawk si a, engtizia nge maw ni dawn tiin ka ngaihtuah a. Inkawm khawm a, Pathian thu sawiho te hi nuam a ti ve a, a pa Rammawia te inah a leng rih a niang ka ti a.


Dar 11 velah hian tawngri leh pen ri ka hria a, tui taka muhil ni awm taka awm ka tum a. Tawngri chu ka ngaithla a, Lalnghaka nen an ni tih an tawngri atang chuan ka hre thei a.


“Ka zawhna chu min chhang dawn lo em ni Mawite?”


“Ka chhang thei mai rihlo che, min hrethiam rawh aw.”


“Ka hawn hma ngeiin min chhang rawh aw, chutilo chuan rilru hrehawm takin ka awm dawn si a.”


“Chhang lutuk ang che.”


Ka thinlung chu a na ngawih ngawih ta mai. Tlaitlaengmawii chu ka fanu leh nau ang maiin ka hmangaihin ka enkawl niin ka inhria a, mahse chu chu a ni lo. Thian, min ngainep ang tih ka hria, mahse ka zep theilo, ka thinlung zawng zawngin ka hmangaih a, fanu emaw farnu ang emawin a ni lo, mipain hmeichhia an hmangaihna ang hian a ni ka hmangaih. Ka sawi lai pawh hian ka la zak, mahse a dik si. Chu chu a ni ka hriatchian ngam loh, ka ngaihtuah chian ngam loh, thil nihdan dik tak ni si chu ni.


Nghaka chuan a duh thu leh a hmangaih thu te a hrilh tawh a, a duh ve leh ve loh a zawt ni ngei turah ka ngai a, “Chhang lutuk ang che” awka zangkhai leh phur taka Tlaitlaengmawiin a chhanna chuan min va tina tehlul em.


A nih leh Matei hnenah chuan mipain hmeichhia a hmangaih anga ka hmangaihna chu ka hrilh ngam a ngem? Hrilh ta ila, engtinnge min ngaih ang, ka bulah, ka kiangah a awm zel duh angem? Pa angin min en a, a tan thlamuanna leh innghahna ka ni, chutiang chuan min en zui zel thei angem? Theiin ka ring lo va, chu tak te chuan a ni min tihrehawm zual ta chu ni.


Chu zan zet chu, second khat pawh ka muhil lo. Zing ka tho ka hmel a han hmuh chuan ka muhil lo a ni tih chu a hai lo chiang kher mai.


“ Pa...i muhil lo a ni maw? Ngatinge, natna i nei nge, i rilru a hah zawk?”


Mate pawh min ti ta lo, Pa min ti ta, chu chuan thil awmzia chu a tichiang zual tial tial ta mai a, ka tan natna tizualtu a ni zel ta. Thian, ka kiangah awm la aw, tun ang hian i hnenah ka sawi vek ang a, min hnem ang tiraw. Mahse, hetih hun lai hian nang chu i awm lo, tumah an awm lo.


“Na lo, ka rilru pawh a na lo, mutthilh theihloh chang hi ka nei thin a ni.”


Ka mit takah chuan min rawn en a, ka en ngam lo.


“Dawt i sawi Pa.”


Ka tah a chhuak mai dawnin ka hria a, ka mualpho mai dawn. Ka tho va, pawnah ka chhuak ta a.


Kawt ah chuan ka vei ka vei a, Papilon chuan bawk chungin min en a. Ar te chuan beisei neiin min rawn hnaih a, mahse....engmah dang ka ngaihtuah thei si lo.


Nidangah chuan chutianga ka awm chuan min um zui a, zawhna min zawt a, ka chhan hma chuan a beidawng duh ngai lo. Mahse, tunah chuan min um zui lo va, a reh hmiah ta mai.


“Ka rangkachak phengphehlep a thlawkbo dawn ta.”


Chaw chu tlem ka ei a, kan ngawi dun reng a. Sawi tur kan hrelo ve ve a ni ber mai.


Chawei khamah chuan ka insiam a, kalna tur ber pawh hre chuang lovin ka chhuak ta a. Lamzawl kawng lamah chuan ka kal a, ka kal ka kal a. Nakinah chuan chul thlam chhe tawh ang reng tak, a chung leh bangvela japan hlovin a zam hnan chu ka hmu a. Chutah chuan ka lut a, a chhung chu ka rin ai takin a lo la fai a. Ka han tifai deuhva, ka bawk zal ta a.


Ka chhungrilah chuan ka pik a, ka tawt a, ka hrehawm a ni. Mahni inthiamlohna nasa tak ka nei bawk si a, mahni hma ka sial niin ka hria a, mahse ka inhneh thei si lo. Ani chuan pa angin min en a, a kulhbing sang angah min ngai a, hmangaih a neih a thiang a, pasal a neih a thiang a, chu chu keiin keima tanghma sial avangin ka khap tur a ni lo, a hlimna chu ka duhsak tur a ni, mahse a har mang e.



Ka riang chuange zaleng hei zawng zingah,

Tahlai min hnem an piang ve si lo;

Lengten zawtin pialral pawh fang ila,

An awm lawng e riang kei min hnemtu.



Engvanginnge khawvelah hian ka lo pian ve? Ka nu khan engahnge bawlhhlawh zingah thi tura min lo paih mai loh? Ti chuan ka thi ang a, ka reh riai tawh mai tur...Ka hun tawh ka thlir kir a, Home a ka awm lai te, ka school kal lai te, ka college kal lai nite, Lalthlamuana leh Lalhlunchhungi te angchhunga hlim taka ka awm lai nite, Hmawngzawla khawvel thar a ka chen tak dan te, Tlaitlaengmawii ka chhar dan te leh tun hun thlengin. Ka hlim dawn chauhva, ka hlimna chu tih chhiatin a awm zel si. Ka chhungrilah chuan tawngtai chakna a awm a, mahse ka thei lo. Pathian ka zah a ni.


Nakin deuhvah chuan tumbu te ka khawrh a, Matei chawhmeh duh zinga tel a ni a, kei pawhin tui ka ti bawk. Ipte khat deuhthaw ka ngah hnuah ka duhtawk a, thlamah bawk chuan ka bawk leh a. Ka rilruah thutlukna ka siam thei ta hram a. Tun atang chuan ka fanu angin ka en ang a, a tan Pa ka ni ang, chutiang bak chuan a lakah rilru leh thinlung ka pu tur a ni lo. Khawvelah rethei leh hrehawm takin a awm tawh a, ka hnena a awm atang chuan chutiang chu a tawk tawh tur a ni lo ka ti a ni. Thian, damkawr chunga intihsek a harsa a, thinlung na tak chunga hlim taka nuih a har zia i hria tiraw? Chu ang chiah chu ka dinhmun chu a ni ta.


Ka phak tawkin, ka theihna zawng zawng nen in leh lo ka din a, chutah chuan Tlaitlaengmawii chu ka la lut a, ka chawm a, ka enkawl a. Pangpar mawi em em ang maiin a lo par chhuak ta a. Mahse, a thinlung chu ka tan ka hauh reng thei lova, a rim duhtu tlangval lo len ka khap thei hek lo. A pianpui zalenna chu ka hupbeh sak thei lo va, chutiang bawkin Nula a nihna chuan amah rim duhtu tan lo len theihna zalenna a pe a, chu zalenna chu ka dal theih a ni bawk si lo.


Ka nu ka ngai a, ka pa ka ngai a, Mawitei ka ngai a. Tunah tak hian ka nu Lalhlunchhungi kiangah awm ila chuan a tangnemah ka hmai phumin insum lek lovin ka tap ngei ang. Mahse, chungte chu ka tan beisei phak a ni tawh lo va, ka tan nunhlui an chang zo ta.


Chhantu ka va ngai em, puitu ka van mamawh em. Thing tlu kar mai tura tang mek, thingin a tlukpui tur ang chauh ka ni si. Ka inchhung atangin ka hmangaih chu ka fanu angin a hmangaih tangnem bel turin ka thlah ang a, ka kal tir ang.......aw a har dawn mang e.



Ka thinlai lungruk ka hrilh ngam lo che,

Kei ka tan khuanun a ruat lo che a ni bawihte;

I hmangaih tangnem bel turin hlimten kal ta la,

Kei zawng ka riang lua e piallei ah.



In lampanin ka haw hnak hnak a, dik tak chuan hawn ka hreh a ni. Ka kal dawna engmah min zawt lova hmel ngui riaia min thlir liam lai te kha ka mitthla ah a cham a, hmuh leh ka hreh a, hmachhawn leh ka zuam lo a ni.


Kal zel na na na chuan in chu ka thleng leh ta a. Khua a thim lek lek tawh. Kawngka ka hawn rual chuan ka hma ah chuan bianga mittui luang ngiai chungin a lo ding a. Min pawm chawt a, ka awmah beiin lungchhe em emin a tap a.


A hnung zangah ka chul a, han sawi mai tur ka hre lo. Chutah ka thutlukna chu ka hrechhuak a. “Khai Mate, min ngaidam rawh. Ka tih palh a ni. Thil tul lo tawp ka ngaihtuah a, i thinlung ka tina a ni min ngaidam rawh. Hetianga ka fanu hi a awm ka phal hlei nem,” ka ti a.


“Khawnge i kal daih? Ngatinge i kalna tur pawh min hrilh loh?”


“Min ngaidam rawh Mate, ka mize thalo tak mai ka tilang a ni. Ka ti leh tawh ngai lovang.”


“Khawvelah hian nanglo tunge ka neih? Mawh, tunge ka neih?” tiin tap chungin ka awmah a chum a chum a. Thutthlengseiah ka kai thu a, ka ipte ka nghat a. A bulah ka thu a.


“Ka hria e Mate. A pawi ka ti takzet a ni.”


A mittui a hru a, tichuan ka ipte chu a la a, tumbu te chu a phawrh a. Chawhmeh dahna ah a dah a.


“I ril a tam tawh awm. Ka ngaihtuah lutuk che a, engmah pawh ka ti thei lo. Hetiang chuan Pa, vawikhat mah ti tawh suh, ka nung zo lovang,” a ti a. Chawei a siam a, naupang nuar thlem dam ang maiin ka rilru chu a dam ta deuh va, tui ti takin chaw chu ka ei ta a.


Ngai ka awh tak tak thei ta lo. Ka nui khat ta a, kan inkarah chuan sawifiah hleih theihloh boruak engemaw a awm tlat a. A hmingin chaw chu kan ei a, kan cheng dun a, hna te kan thawk a, mahse thinlung lamah inmihranna engemaw chu a rawn awm ta a ni. Chu chu keima thiamloh vang a ni tih ka hria a ni. Tichuan, rilru tawngtaina nen theihtawp ka chhuah a, ka chhungril ngaihtuahna chu ka hneh tial tialin ka hria a. Kan nui dun leh thei ta a ni.


Mak tih deuh ka nei. Zana ka mutui lai hi ka harh zeuh zeuh va, chutiang hunah chuan Tlaitlaengmawii lungchhia insut ri feih feih ka hre thin a, a chhan ni awm ka ngaihtuah a, Nghaka hawn a hun dawn hnai tawh a, chumi boruak chuan a ti hrehawm a nih ka ring a, nidang angin ka hnem thei tlat thin lo. A chang chuan ka khum bulah dingin, ka biangah te hian dimtein a lo chul thin a. Zing han thawh chuan zan lamah engmah tilo awm hian a awm leh daih thin si a, ka zawt dawn thin a, mahse ka zawt ngam chiah bawk si lo.


Nghaka haw dawn zan a ni a, a lo len loh pawhin Matei chuan an inah ava thlah ka ring rilru a. Chaw kan ei kham chuan engmah pawh a sawi lo. Thleng te a sengin a sil zo va, vawkchaw a chhuang a, a vil zui a. Ka bulah a rawn thu a.


“Pa, i hnenah thil engemaw ka sawi thei angem?”


Ka lungphu a rang sauh va.


“Thei tehreng e. I duh duh sawi rawh.”


“Hmangaih deuh nei ila, pasal a ka neih i phal a ngem?”


Electric eng te a awm ve lova, kan eng neih chhun chu laltin leh kan meialh chu a ni mai a, chuti ni lose ka hmela danglamna nasa tak chu a hmu ngei ang, a nghin hian ka nghing dawt a ni ber mai. Chu chu a lo la thleng dawn tih ka rin sa chu a ni ngei a, mahse ataka ka han tawn meuh chuan min van deng na em aw.


Harsa ti deuh takin aw ka han thian a, ka aw chu ka han tizangkhai lui a, mahse tlem chuan a tial deuh a ni. “Hmangaih i neih chu ka khap thei lova, i hmangaih chu nangmah hmangaihtu diktak a ni em tih ka hriat a ngai a, i retheihna leh hrehawmna tur a nih dawn ai chuan tu hnenah mah ka kal tir thei lovang che. Mahse, mi tha leh nangmah hmangaihtu diktak hnenah chuan i kal ka phal ngei ang,” ka ti a. Ka rin aiin ka sawi tha ta phian zawk a, ka thaw huai a.


“Kum in upat hleih deuh inneih hi a thalo angem le Pa?”


“Hmangaihna a pawimawh ber a, in upat hleih lutuk chu a tha lovang ka ring.”


“Kei chu eng anga inupat hleih pawh nise an inhmangaih tawn phawt chuan a tha ber ang ka ring. A nih leh pa, tuinemaw min nei duh se, palai rawn tir ta se, engtinnge i tih ang?”


“Ka sawi tawh ang khan mitha a nih leh nih lohte ka ngaihtuah ang a, I pa Rammawia te leh kan kohhran hruaitute pawh ka rawn hmasa phawt ang. Mitha a nih phawt chuan kan sawi rem mai ang chu.”


Chutianga ka han chhan lai chuan a hmel chu ka en a, a tah a chhuah hmel riauvin ka hria a, a kun ta ngaih a. A mittui far zauh chu ka hmu a, thil awmzia chu ka hrethiam ta lo hle mai a.


“Pa, Nu Siamtei’n lo leng rawh a ti a, ka va leng lawk ang e aw. Naktukah puan bang ila te a ti a, rem i ti em?” a ti a.


“Remti e, va leng rawh. E..naktuk hi Nghaka kal hun kha a ni a, i va thlah dawnlo em ni?”


“Amah a lo leng dawn alawm.”


A hmai te a phih a, a insiam a, a kal ta a. Tlaitlaengmawii a awmloh chuan a ruak nghal ngawih ngawih a.


Rei vaklovah chuan Nghaka chu a lo lang ta a. Matei leng chhuak pawh chu a rawn hre sa vek niin a lang a.


“Pa Pek, i hnenah hian sawi tur ka nei a, mak i ti hle mai thei a, min hrethiam hram ang che aw” a ti ta a. Ka huphurh em em, ka tawn leh la hriat ngei tur nia ka ngaih chu ka tawngin ka hre dawn ta a ni. Ka va intiamlo tak em.


“Tehreng mai Nghaka. Matei nena in chungchang em ni?”


“Ni a, ni lo bawk”


“Engnge a awmzia? Tlang takin sawi mai ta che, hreh suh. Ka hrethiam vek che u alawm” aw khur deuh lek lekin ka ti a.


“Hmangaih, a nun zawng zawnga hmangaih a nei a.”


Ka nghing lawih a, awm ngaihna ka hrelo. Thlantui chuan min bual nghal bawrh bawrh a. Chhiatna tura zualko tawngkam chhuak tluka na in Nghaka thu chhak chhuah chuan min deng a. Ka thisen zung zam a fan chhuak a, a na ka van ti em. Ka ui bet zo dawn lo, ka rangkachak phengphehlep chuan a zalenna leh hmangaihna hmachhuanin kei hi min thlawhbo san dawn ta maw?


Ka insum hram hram a, ka tawng chhuak thei mai lo. Mei eng leh laltin eng chauh ni lovin, electric eng chu nei ila, Nghaka mithmuhah chuan ka mualpho chiang sa a ni. Elvis-an runthlak zet a a sak hla pakhat chu ka rilruah a lo lang nghal a.



There goes my reason for everything,

Oh there goes the one of my dream;

There goes my only possession,

Oh there goes my everything.



Ni e, ka dam chhan, ka thinlung duhaisam, ka neih chhun......a kal bo dawn, thlawh tumin a insingsa a, a thla a zar tan mek tawh a ni.


“A va ropui ve. Hman zana sum hmuna in thusawite kha ka hria asin. I zawhna chu a chhang tawh che a ni ngei ang tiraw? Matei hi i hmangaih takzet em ni Nghaka?”

“Pa Pek, thil awmzia i manlo lutuk a ni. Tlaitlaengmawii hi ka hmuh tirh phat atang khan ka mit a la a, ka thinlung pawh a hneh a. Mahse ka han kawm a, kei chu a lakah beisei nei tur chi ka ni lo tih ka inhria a, thian leh unau angin kan inkawm ta zawk a ni.”


“A nun zawng zawnga a hmangaih chu tunge?”


“Nangmah Lalpekmawia.”


TLAITLAENGMAWII - VII


Chu thu ka hriat chuan ka au chhuak teuh hle a, ka insum hram hram a ni. Aw khawvel hi…Ka thutna atangin ka tho va, tukverh ka hawng a, arsi te chu an lo pe un mai a. Zanin ang em em hian an mawi ngailo asin. Thlifim a lo tleh a, zandang, hun dang zawng aia thlifim duhawm chu a ni. In chhung atangin ka chhuak a, kawmchar luhkapuiah ka va ding a, ka hawi vel a.



En teh lungrun siar mah khian,

Lungrualten thangvan zawl an mawi e;

Keipawh mi u lung min rual la,

Run hliapah nau ang i nui dun ang.



Awm ngaihna ka hre lo, ka hre mawlh lo. Khawvel chu siam zawh hlim hlawl ang mai hian a mawi em em vek a, zangkhua, chhohreivung leh siruk te...a.. arsi zawng zawng, mawilo an awm lo. Zan boruak thiang tak chu ka han hip vang vang a, zawi muangin inchhungah ka lut a, ka thutna ngaiah ka thu leh a.


“A nih hman zana sum hmuna in thusawi kha engnge a awmzia?”


“Amah zawt rawh, ka chhang vek duh tawhlo che.”


“A sawi duh dawn em ni?”


“A sawi chak ngawt ang. Ih maw Pa Pek, Tlaitlaengmawii hi kan khaw tlangval chu sawi loh, paho pawh hian an ngaizawng vek emaw tih tur a ni a. Mikhual tlangval lokal reng reng pawhin an en bing nghal chat zel a. Mahse, tlema han kawm thutak deuh hnenah chuan, “Khawvela ka hmangaih ber kiangah ka awm a, min hrethiam rawh, midang hlan tur hmangaihna ka nei tawhlo a ni,” tiin a hrilh hmiah zel a. Kan khua hian an hre vek tawh a, mikhual tlangval pawhin an hai lo, nang hi a hrelo awm chhun i ni zawk asin.”


“Ka awih lo.”


“Kei chu maw, Rawni nen thu kan thlung fel diam tawh....a...Ka haw dawn. I kawm tlak tawh loh.”


Ka hmela hlimna leh lungawina lo lang chhuak chu Nghaka chuan a hmuchiang khawp mai, ka thup thei mawlh lo a ni. Nichin mai khan mal ngawih ngawih, tanpuitu ngai ngawih ngawih niin ka inhria a, thinlung nain ka awm a, vawn tur dapin ka thinlung ban te chu ka vai ruai ruai a, mahse ka dap hmu si lo. Ka tah a chhuak a, ka tap ngam lo va, ka damchhan khawvelah awm tawhin ka hre lo. Mahse a va mak em, tun maiah hian engkim a inthlak thleng ta vek si a. Ka thinlunga hlimna avang chuan kan inchhung bungrua chitinreng te chu an mawi ta em em a, bang thlang lama Tlaitlaengmawii lengmaser thiah te thleng chuan......an mawi a ni.


Hei hi ka hrechhuak ta. Kan hmuh theih mawina leh mawi lohna hi kan thinlungah zawk a ni a awm ni tih hi.


Nghaka min haw san hnu chuan pawnah ka chhuak a, Papilona chuan min zui vat a. Arsi eng hnuaiah chuan ka hawi kual ruai ruai a, “A va mawi tak em khawvel hi, Nang Sialkaltlangdung, khawvela ka hmangaih ber chuan keimah hi min thlang a, min duh a, a thinlunga a hmangaihna zawng zawng min hlan tih hi hretu ah tang rawh aw. Aw siruk leh chhohreivungte u, he hmangaihna hi khawvel mihring, Mizo leh Zo lo zawng zawngte hnenah puang darh rawh u aw,” ka ti a. Papilona chu ka chul a, a mei hemin ka biangah te chuan min liak thuak thuak a. “Papilon, i hria em? I pu hi a hlim asin,” tiin ka be bawrh bawrh a.


Tlaitlaengmawii hmel duhawm tak chu ka mitthla ah a lo lang a. Chu hmel duhawm tak chu tawngkamin ka sawifiah thiam lo va, he hla hian a sawifiah ber awm e.



I anka nem chuan min tilawm thin a,

I len thla leh kimtlangah chuan;

Hmangaihna eng zun a lo zam chiai e,

Miten an hmu ve lo.



Zawite tein ka sa a, hnunglam atangin ka mitah chuan a rawn hup a, a rim atangin tudang an ni lo tih ka hria.


“Hei, Pu Lalpekmawia i ni em?”


A awte chu a ti thum lui ve khanglang a.


A kut chu ka chul a, ka la thla a, zawi muangin ka inher a, kan inhmachhawn ta a. Ka insum zo ta lo va, ka pawm a, ka fawp ta ngawih ngawih a, ani pawhin nghet takin min pawm a, min lo chhang let ve a. Rei tawk tak kan infawh hnu chuan kan inthlah a, kan thaw dun hiam hiam a.


“Mate, Bawihte..” ka ti a, a hmai a hup a, a insut faih faih ta mai a.


“Ngatinge Mate..?”


“Ka nun, ka engkim hi i ta a ni. Ka hmangaih che Mate, ka hlim lutuk hi ...ka hlim...ka hlim asin,” tah aw tiau hian a ti a. Kan inpawm leh ta a. Kan kiangah chuan Papilona chu a ding a, a mei hem vat vat chungin min chhoh en ha a.


Thutthleng ka siamah chuan kan thu a. Inkuah rial chungin arsite chu kan thlir a, arsi hmingte chu min zawt a, ka hriat ang angte chu ka hrilh zel a.


“Mate, ka thi hman tep a ni,”


“Engvangin?”


“Midang pasala ka neih i phal a, fanu enin min en a, keiin Pa enin ka en thei tawh si lo che a..”


“Mahse, tun hnai deuh atang khan Mate min ti ngai tawh lova, min Pa zel si a..?”


“Fanu ang chauhvin min enin ka hria a, thinlung na tak chungin ti khan ka ko thin che a sin. Hmannia ram min kalsan nite khan ka tap nileng a, i lo hawn hun ka nghakhlel ngawih ngawih a. Nghaka hnenah engkim ka sawi vek a, i hnenah ka sawi ngam lova, mak min ti ang a, i hnen ata min tir bo mai ang tih te ka hlau va. Nghaka’n a hrilh mai ngam biklo che a. Tichuan, ka laka i rilru putdan diktak hriat nan inngaizawng angin kan awm der a. I hriat ngei turin sum hmunah te khan kan rawn tawng vel a nih kha. Zanin hian hetiang hi thlentir lo la kei chu Mate, naktuk ni chhuak hmu leh tur hi ka awm ka ring tawhlo.”


Chiang takin a hmel chu ka hmu thei lo na a, a mit tui chu lawm avangin a biangah a luang a ni tih ka hmu a, ka kut chuan dimtein ka hruk sak a.


“Mate, keipawhin ka endan che hi i hnena sawi ka ngam lova, mak min tiin min hlau ang tihte ka hlau bawk a, hmannia ram ka kal te kha chumi avanga awm ngaihna hrelo chu ka ni asin. Lalpa leh nang ka nei che u a, engkim ka nei ta. Aw, ka hlimzia hi Mate.”


Arsi eng hnuaiah chuan a kut pahnihin ka biangah a dawm a, min en a. “Khawvela mipa ka hmuh tawhah he hmel tluka tha hi ka la hmu lo va, ka hmu leh tawh ngai lovang tih pawh ka hria a ni. Mate, mite chuan lang thei china i hmel hi an hmu a, kei erawh chuan i thinlung chhungrila min hmangaihna, min lainatna, min ngaihsakna te chu i hmelah, i mitmengah, i khawsazia ah ka hmu a, chu chu a ni hmeltha ka tiha ka kham theih ngailoh chu,” a ti sep sep a.


Thlifim a lo thaw a, min chhem a. Hlimna, lawmna sawi hleih theihloh chuan min chim vel mek a ni.


Min pawm thut a, min fawp a, chutah ka bengah na ang reng tak hian min seh a. Min thlah rualin a tlan ta nghal a, ka um a, Papilona nen inchhungah kan um lut ta a.


......................................



THIAN, Kan innei ta asin.


I chhiar ning tawh em? Zan i menrei phahin i tihtur i tihloh phah em? Ngaihdam ka dil dawnlo che, ka dinhmun hi min tawmin min hriatpui vek la, chatuan rorelna hmaah sawi a ngaih pawhin ka thuhretu ah tang ang che aw.


Kan kohhran hruaitute leng tura kan sawm zan chuan tlai atangin Matei chu a helhhawlh a, a phi vel ruai a, thilte chu a awm lohna turah te a dah a, a dah sawn leh thul.


“Kan vawkchaw fian thleng hian Mate, a mawi zo vek.”


“Ni e tiraw Mate. Tha te te in awm rawh aw, palai hmel zaninah kan hmu dawn si a, engtin nge ka lo chhan ang le?”


“Ih maw,..ka fanu chuan in rawn palai sak Lalpekmawia hi chan loh a hlau lutuk a, a lungphu, a nunna a ni si a, man pawh a ngai lo, Lalpekmawia hmangaihna tluka hlu a awm lova, chu chu a man atan ka pawm e’ lo ti mai ta che.”


“A tihchi dawn em ni?”


“Thihna ko tlanga dak mek a chhan chhuak a, a tuam hlawm a, a enkawl a, a chawm a. A ta sa a ni a, chu chu kohhrante hriatpuiin Chungnungbera chuan a hlan dawn a, a pe dawn a ni.”


Vawkchaw tui tur ka chhuanah chuan dawl chu a thlak a, chutih pah chuan min rawn en a. A mitmengah chuan chhungril atanga min duhna, hmangaihna chu a lo lang chhuak a, eng thlalakna mahin chutiang chu a la thei ngai lovang. A mawi a, a nalh a, a ril a ni. Thian, ka sawifiah thiam lo, ka hnukte hi a ulh teuh asin.


“Ka kawr nalh i tih ber kha kan ha teh ang. Ka duhber palai an lokal dawn si a.”


Inchei chung chuan,



Lawmna tak mai thinlunga ka neih hi,

Isua min pek a ni;

Lei hlimna aia lawmna ropui,

Van lawmnain ka khat thin.


tih chu a sa riai riai a. A inchei zo tapchhak lam a rawn pan lai chiah chuan kawngka kik ri a hria a, a phu chiang kher mai. Kan nuih a za a, mahse hun a awm lo.


“Lo leng rawh u.”


Kan kohhran Chairman leh Secretary leh Treasurer te chu an lo lut ta nghal a. An inbiakna chu hetiang hian kan ziak mai ange:-


Chairman : Ekhai, hei, palai nih leh neitu nih fawmin kan lo leng dawn a, in remti em le?


Matei (Nui har har chungin) : In lo leng lovang tih hlauvin kan thaw dep dep tawh a nih hi. Awi, Pu Hnun, in hmel te hi a lo van tha....(thutna a kawhhmuh a, an thu a)


Chairman : I hlim lutuk avangin min hmu hmeltha zo vek tawh a nih hi.


Secretary : A ka pawh zen ila min seh lovang. Hmanni ah kan nu nen an titi lai ka.....


Matei : Pa Tlang, sawi reng reng suh aw. Kha, thingpui hi in vat rawh (thingpui a thli a, a pe nghal a. Eng tak chu Pu Tlanga nupui nen chuan lo sawi ang maw tiin ka lo ngaihtuah ve mai mai a. Matei lah chu a nui har har reng a. Kham chhawrdawha Zo tuifim luang thla ri ang hian a mawi a ni)


Treasurer: Engemaw tak min pek loh chuan hmannia a thingphur amaha a lo phun mawlh mawlhin a sawite kha ka sawi chhuak lovang tih ka sawi thei lo.


Matei : Awi, in van sual hlawm. Pa Biak, hmanni kha chu ka phu chiang lutuk a, i lo lang thut si a.


Treasurer : Lalpekmawi tih te pawh kan chham tel nual kha maw?


Matei : Awi Pa Biak....hi hi, Matea hi ka duh em atin ni.


Pu Hnuna chuan, “ Hei, Peka, Pathian hming lama Kohhrante hriatpuia pumkhata insiam in tum chu a ni a. Han inzawt ta phawng phawng zel ila, ti hian in khatah in khawsa a ni a. Pathian mithmuhah hian in la thianghlim takzet em tih te pawh hriat a ngai si a. Tumah phei chuan an ringhlel hauh che uin ka ring lo va,” a ti a.


Kei chuan, “ Ni e, kan chanchin chu in hre vek a. Pafa angin kan in enkawlin kan inchhawm a. Mahse, mak tak maiin ti hian kan thinlungah hmangaihna chu a lo piang chhuak a ni a. Lalpa leh a kohhrante hriatah dawt chu kan sawi ngam hauh lo. Kan thianghlim a ni tih pawh huai takin ka sawi ngam a, rin pawh min rin sak ka beisei a ni,” ka ti a.


Pa Biaka chuan, “Inhmangaih hi chuan inhiptawnna te hi a lo nasa a. Hei, pakhat khumpui lamah, pakhat khum ai lamah in mu a, a inhnaih si a........” a ti hman chauhva Matei chuan, “Awi ka duhlo kei chu Pa Biaka hi a sawi mak e mai...” nui har har chungin a lo ti a. Pu Hnuna leh Pa Tlanga pawh an lo nui a. Matei mangang vel chu hmuh nuam an ti a ni tih ka hrethiam a.


An thu min rawn angin inneih dilnate kan thlen ta a. Rammawia te nupa nen ro kan rel a. Ka thian atan kan thenawmpa Vala tia ka koh, Romawia chu kan ti a, Matei thian atan chuan Rawni kan ti bawk a. Rammawia chu Matei pazawn a ni a. Kan inneih dawn zanah chuan Rammawia te inah a riak ang a, tichuan a tukah kan inah chuan MO lawiin a lawi ve leh dawn a ni.


Kohhran ten an rel angin lehkha kan tar a, khaw mite chuan mak min ti dawn emaw ka ti a, an lo ti lo, awm min tihpui vek zawk. Min duhzia leh hmangaihzia hi zep lovin Tlaitlaengmawii’n a lo hrilh hlawm tawh atin ni. Mate, ka duh che.


Kan inneihni chu a lo thleng ta a. Kan chanchin te chu an khuaa kan awm chinah chiang takin an hria a. Khawtlangin awmni khamin min lawmpui a. Aw, ka enchimlohi nalh famkimzia tak chu. A incheina leh pian mawina aiin, chhungrila min hmangaihna, ngaihsakna a hmel leh nuna lo lang chhuak chu a ni mawi chu ni. Kan inneihni anga khawtlang kan hlimna hi ka awm ve chinah ka la hre ngailo a ni.


A pasal ni tura Pathian hming lama Lalpa leh a kohhrante hmaa Tlaitlaengmawiin ka hming a han lam lai te chu mumang a ni ang tih hi ka hlau ngawih ngawih a. Pastor in tawngtainate min neih sak a, hming te kan ziak vek hnua kan thut leh hnu chuan ka beng bulah zawitein, “Mate, ka ta i ni ta,” a rawn ti sep a. Aw ka thinlung, i hlimna leh lawmna hi i zo lo palh ange aw ka inti a. Matei ta ka ni a, ka ta a ni ta. Ka ta ni tura min petu chu lei leh vana Lalber a ni a, tuinnge min chhuhsak thei tawh ang? Kan vawk te, kan ar te kan talh a, khaw pumin ruai kan theh ta a nih kha.


Vala leh Rawni te chuan kan mutna tur chu an siam a, tichuan min hawnsan ta a. Ka Tlaitlaengmawii mizia a lo lang leh ta. Kan thiante phah fel vek tawh chu a thlak danglam leh vek a nih chu.


“Mate, ka khumah hian kan mu zawk mai dawn em ni’ang?”


“Thaibawih bul tanna a ni palh ang, ka khumah ngei le,”


Kan infiam a, kan in en a, aw kan va hlim em. Khum te a siam fel vek a, engkim a duh ang zana a tihfel hnuah chuan kawtah kan chhuak dun a. Thutna ka siamah chuan thu dunin kan titi dun a.


“Mate, ka ta i ni takzet tiraw?”


“Pastor in Lalpa hnenah a thlen tawh a, Lalpa pawn min pawmsak ngei ang.”


Thutna atangin a tho va, inchhungah a lut a, eng chu a ti dawn ni maw ka ti a, kan tape recorder chu ava la chhuak a. Kan thutna bulah chuan a dah a. Sap hla ka zaitir ngun em em, hla thu awmzia te ka hrilh hriat hnua a duh ve tak em em Whitney Houstoni’n ‘I’ll always love you’ tih a sak ngei mai chu a zai tir a. Ka ko ki ah a lu a rawn nghat a, duat takin ka chul ka chul a. Arsi eng riai hnuaiah chuan a hmel chu ka en leh thin a, “Mate, lung ti awi,” tiin ka thinlung chuan a ko nawn mawlh mawlh a. A khat tawkin a thaw leh halh thin a. Hmangaih leh hmangaih awmdun lai hian engmah sawi lova thinlunga inbiak hun hi a awm ngai ang tih ka lo hre lo va, mahse a lo awm chiang hle mai.


A insut faih ri ka hria a, a biangah ka han chul chuan a mittui chu a lo luang mek a lo ni.


“Mate, ngatinge?”


“Ka lawm em ani Mate. Ka tan hian i hlu, i hlu takzet. Lawm vanga mittui luang a nih hi.”


Ka kutin a mittui ka hruk rual chuan chu mittui chu hmuh theih siloh hian ka thinlungah a luang lut a, ka thisen zungzam zawng zawng a fan a.


“Keipawh Mate, ka hlimna hi ka sawi thiam lo.”


Tichuan, Don Henley chu a zai tir leh a. Aw tham mawi tak maia ‘Longway Home’ tih a sak ngei chu.


“He hla hi miin an lo zaitir te hian ka ding ringawt zel a, Mate, nangmah min hriattirtu hla a ni.”


Ka kai tho va, kan kawt zawlah chuan Don Henley zai rem chuan inpawm chungin dimtein kan lam a. A tawp lama “sha..la la la...” tih lai vel hi a zawm ve ngei ngei ziah a, chumi zan pawh chuan a lo zawm ve a, keipawh chuan ka lo zawm ve bawk a.


“Mate, ka mumang a ni ang tih ka van hlau em. Ka bengah hian han sik teh, mumang nilo, a tak ngei a ni tih ka hrechiang duh a ni,” a ti a. Kei pek chuan na deuh takin ka sik a. “Awi ah..a...i van chak dawnlo chiang..” a tih lai chuan ka tlan chhia a, min rawn um a, Papilon nen kan pathumin kan in um a, inchhungah kan in um lut ta a.


Khum bulah thingthiin ka tawngtai a, kan hmalam huna min vawng a, min enkawl turin ka Tlantu Ropuia chu mittui nen ka ngen lawm lawm a, ka kianga thingthi chuan min lo Amen sak bawk a. Chumi hnu chuan khumah kan kai ta a.


Kan infawp vawng vawng a, kan thuamhnaw kan inphelh sak a. Laltin engah chuan ka hmaah saruakin ka Matei chu a awm a, keipawh chutiang bawk. A van nalh famkim em. Amah zawk chuan, “Khawela ka mipa hmuh tawhah nang tluka hmeltha tih ka nei lo, neih pawh ka duh lo Mate,” a ti a, a meng vai riai a.


Fiamthuin piansualna i nei em ka enfiah dawn che kan inti a. Kan in enfiah vel a.


“Mate, ka ta liau liau i ni ta, Pathianin min hlan tawh.”


“Nangpawh Mate, ka ta i ni.”


“Ka tana Lal pek mawi bera chu.”


Hemi hnu boruak hi chu ka sawifiah thiam tawhlo, Celine Dion-in ‘Power of Love’ tih hla, tliang mawi sang tawka a sak hian a sawifiah berin ka hria a. Han ngaithla mah teh Thian, a hla thute hi ka let thiam lo va, mahse ka hriat ang angin kan ziak chhuak ve ange aw -


The whispers in the morning

Of lovers sleeping tight

Are rolling like thunder now

As I look in your eyes


I hold on to your body

And feel each move you make

Your voice is warm and tender

A love that I could not forsake

’Cause I am your lady

And you are my man

Whenever you reach for me

I’ll do all that I can


Lost is how I’m feeling lying in your arms

When the world outside’s too

Much to take

That all ends when I’m with you


Even though there may be times

It seems I’m far away

Never wonder where I am

’Cause I am always by your side


We’re heading for something

Somewhere I’ve never been

Sometimes I am frightened

But I’m ready to learn

Of the power of love


The sound of your heart beating

Made it clear

Suddenly the feeling that I can’t go on

Is light years away



Engkimah kan inzawm ta a, Tlaitlaengmawii chu ka ta a ni a, a ta ka ni a, chutiang a min hlantu chu tudang an ni lo, Tlantu Ropuia chu a ni asin.


Chumi zan chuan kan muhil tam lo. Kan titi dun a, kan sawite chu a ho hlein a lang a, mahse a boruak nena ngaihtuah chuan a hlu asin Thian, nupui pasal i neih ve hunah i hrethiam chauh vang.


“Khawi maw Mate, ka hnar bulah han thaw teh, i thaw rim ka hnara chamah ka duh.”


“Min pawm tlat la, min thlah suh.”


“Min fawp leh rawh Mate, mawh, ka khamlo.”


Zing dar 6 ah ka harh a, ani chu ka awma a lu nghatin tui takin ala muhil a. A hmelah chuan lungawina, thlamuanna, mawina te chu a lang kim vek hian ka hria a, ka en a, ka en zel a, khawdang ka hawi thei lo. A biang te chu ka chul a, a lo meng siar siar a, min en a, min pawm a, “Ka ta i ni Mate,” a ti a.


TLAITLAENGMAWII - VIII


Kan inneih atanga nithumni ah chuan zin kual turin kan khua kan chhuahsan ta a. Kan ui leh ar leh inte chu Rammawia te chhungkaw kutah kan dah hmiah a, engmah dang eng helh nei lovin kan chhuak ta a ni.


E taka, thla hmasa khan kan sawhthing man in Nano Car var kan lei ve tak asin. Kei chuan Maruti 800 ka duh a, mahse Tlaitlaengmawii’n Nano Car var a duh tlat avangin kan lei ta zawk a ni. Kan car chuan kan inkhalh chhuak ve ta a ni.


A hmasa berin Aizawl lamah kalin Reiek tlang kan tlawh a, Mizo khua an lo siam, in chhungahte chuan lutin Zawlbuk velah te chuan thla te kan la a. Chumi hnuah chuan Sialsuk lamah kan kal ta a. Hlaphuahthiam Laltanpuia in hmun velte leh tlangchhip te kan fang a, min lo hmutute chuan Tlaitlaengmawii chu an hmu duh thei hle a. Sialsuk khuaa pa pakhat phei chuan min ko ding a.


“Lo ding teh u nangni pahnih kha. Hei chen hi ka dam tawh a, hetiang ang reng renga Zohnahthlak nula hmeltha leh pian nalh famkim hi ka la hmu ngai lo ka ti. Khawnge Mami, i han inchibai teh ang,” a rawn ti a. Matei chu a lai deuh va, an inchibai lai chuan, “Hei hi ka pasal Lalpekmawia a nih hi ka pu,” tiin min inhmelhriattir a, kan inchibai ve a. Chupa mit leh ka mit chu a in ang hle a ni ang tih ka ring a ni.


Sialsuk tlangchhip thengthaw nuam tak maia a han hawi vel te chu a mawi famkim takzet a, kei chauh ni lovin Sialsuk tlang ngei pawh chu vannei a inti ni hian ka hria a. He tlang chhipa kan awm lai hian Laltanpuia chanchin ka hriat ang ang te leh a hlaphuahte chu ka hrilh a. Hetiang lam hi ka tuina zawng a ni a, ani pawhin a tui pui a, hmanlai Mizo thawnthute hi ngaihnawm a ti a, ka hrilh ka hrilh thin a ni.


Laltanpuia hlaphuah zinga ka duh zual deuh mai a awm a, chu chu ‘Hmangaih lenrual dar ang kan lengza hi’ tih hla kha a ni a. Matei pawhin a duhin a ngaina em em thin a. A ngaihthlak apiang hian, “Mate, i rilru ang chu ka pu pha lo vang a, i beisei ang pawh tih nachang hriatloh ka ngah ang tih ka ring. Mahse ka theih tawp chhuahin ka enkawl che ang a, ka duat dawn che a ni. He hla ka ngaihthlak hi chuan nangma phuahah ka ngai a, ka khawngaihna che a zual thin a, hetiang ang hian i awm ka phal lo, ka phal ngai lovang,” a ti thin.


Thinlai a vai riakmaw va leng iangin,

Saisen nau ang min dawm thiamtu an awm lo;

Par ang vul zai rel thei awm tak ang maw,

Khuarei lunglen zun zam a tho leh thin.


Sialsuk tlang atang chuan zawi muangin kan chhuk a, Hmuifang tlang ah kan kal leh a. Phaitual hnim hring dup maiah te chuan bawk dunin kan titi a. Ngaw chhungah te lutin leilawn an siam te chu kan zawh a. Kan nui dun nasa hle a. Thing In an tiha thutna an siamah te chuan kan thuin kan bawk zal a, nungcha hram te kan ngaithla a. Hotel ah chaw kan ei a, chumi hnuah chuan Sumsuih kan pan thla a, chutah chuan an VCP te inah kan thleng ve tawp mai a. An lo fel em em lehnghal a, zan kan riak a. A tukah chuan hma takah chhuakin Thangzawra lunglen tlang te leh Neuva thlan leh Zawngtah khaw hmun hlui te kan fang a. Thangzawra lunglen tlang kan fan duh chhan hi Matei hnena kan sawi angin, tlemin kan sawi lawk ange.


Sumsuih khaw thlang, pasaltha Neuva te khua Zawngtah khaw thlang ah hian Lusei lal Suakpuilala fapa Lalchhunga khua Thingsei khua a awm a. Chumi khua ah chuan fapa mal, fel tak leh hawihhawm tak, hmeltha tak bawk si Thangzawra a awm a, nula nungchang mawi leh hmelchhelo tak Lalhniangi a awm bawk a. An pahnih chuan an inhmel duhin hlo thlovin kum thum lai an inlawm a. Tichuan, Thangzawra nupui atan Lalhniangi chu palai tirin an dil ta a. Anni chuan an lo remti a, mahse Lalhniangi man atan chuan silai an lo ngen tel a. Chung hunlai chuan silai chu a hluin a nei zo pawh an tam lo va, Thangzawra pa chuan a phal ta hauh lo mai a. Inthlahrung tak chunga Thangzawra’n, “Ka pa, silai te chu a dang pawh kan la ngaihtuah leh thei dawn lawm ni?” a ti dek dek a, a pa chuan, “Nang tehlul hian i damchhungin silai chu i nei leh thei tawh ngai lovang,” a ti ta erh mai a, tichuan an innei thei ta rih lo va.


Anni pahnih chu an la inzui zel si avangin an mualpho ang tih hlauvin Lalhniangi chu Neihbawi khua ah an pempui ta daih mai a. Thangzawra chu a lung a lengin hna pawh a thawk hlei thei ta lo va. A pa pawh a mangang ta a. Lalhniangi man atana silai a ui chu a inchhir a, a phal ta a. Thangzawra chuan silai chu puin phur em emin Lalhniangi te khua chu a pan ta a. Sateek khua a thlenin Neihbawi khaw mi pahnih a tawk a, “Lalhniangi’n pasal a nei tawh em?” tiin a zawt chawt mai a, anni chuan, “Nei tawh e,” an ti a. Mahse ala nei hauh si lo va. Thangzawra chu a lu a hai mup a, thlantuiin a bual bawrh bawrh a, a thu ta hnawk mai a. Rei vak lovah chuan a lo ding a, an khaw lam chu a pan leh ta hnak hnak a. In a thlen chuan, “Kha u in silai, Lalhniangi manah pawh kal hlei lo hi,” tiin kawngka atangin silai chu a khawh lut a.


Heta tang hian Thangzawra chu a lungleng lutuk awm ngaihna hre mang lovin a awm thin a. Hna a thawk thei lo va, a mu ngawih ngawih thin a. A chang leh Lalhniangi nena an sulhnute a chhui a chhui a. Nikhat chu a nu mangangin artui a chhum sak a, kheh sain a pe a. Thangzawra chuan a hmuam a, a seh keh zo ta lo a ni an ti a ni.


Thingsei ram lo a an neih kumin an lo atang chuan Lalhniangi te khua Neihbawi chu a lang chiang em em a. An vau kawrte pakhatah chuan lungphek inkham kai hi a awm a, chu chu a zawh thin a, “Lung-lei” tiin an vuah ta nghe nghe. Lungpui chungah hian bawkin a dawhkilhin lung chu a kher a kher thin a, chung a kher khuar te chu tunah pawh hmuh theihin ala awm a. Nikhat chu lungpui chunga bawk chunga Lalhniangi te khua a thlir chu a mittui a tla zawih zawih a, a hnuk a chat ta a ni an ti a ni.


Thangzawra bawhna thin lung chungah chuan bawk dunin chung chanchinte chu ka hrilh a, khaw dang hawi lek lovin Matei chuan a ngai thla a, a tawp lamah a mittui a tla hial a. “Mate, keini chu inthen ngai lovang aw,” a ti a, kan inpawm vawng vawng a.


Sumsuih kan thlen chuan chawhnu dar hnih a ri tawh a. Ke a kal kan nih avangin kan thlante chu a tla a, mahse thinlung a hlim a, nuam kan ti a. Tichuan Sumsuih atang chuan Phulpui kan pan leh ta a. World Bank kawng atanga pengin Sateek khaw chhungah tlan lutin Phulpui khua kan pan a. Khaw chhungah motor dahin Zawlpala thlan tlang chu kein kan pan chho leh ta a. Tlang chhip thlen hma chu ngaw nuam deuh mai a ni a, kawng sirah tui fim em em mai hi a lo awm a, chungte chu in in hmaite kan phih a. Tichuan, Zawlpala thlan awmna chu kan thleng ta a. Thlanlung an lo phun kiangah chuan chawlhna tur inte a awm bawk a. Zawlpala leh Tualvungi chanchin te chu kan sawi dun a, ei leh in tur kan kente kan eiin kan in bawk a. Ni tlak dawnah kan kalsan ta chauh a ni.


Hemi zan hian Aizawlah kan riak a, atukah Saitual ah kalin Tam Dil kan tlawh a. Dilah chuan an lawng chhawp chuan kan inkar kual vel a. A nuiri te chu aw...a mawi a ni. Chumi hnuah Khawbung lamah kan kal a, Vaphai khua te, Dungtlang khuaa Lianchhiari lunglen tlang te, Thasiama se no neihna te, Fiara tui te, Tan tlang te kan fan hnuah a tawp nan Rih Dil kan tlawh a.


Rihdil kama kan awm lai chuan a hla duh tak, engemaw ti paha a sak fo thin, ‘Khawvelah hian mikhual ka ni..’ tih chu a sa riai riai a. Aw, kan van hlim dun tak em.


Rih Dil kama kan thut dun lai chuan kan car tape ah “Rihlipui khi thlafam leng kaina” tih hla Siampuii sak chu a zai tir a. Tunhmaa piputen mithi thlarau kal dan tur nia an ngaihdan te chu ka hrilh a. Rih Dil chu an thlarau chuan a tlawh ngei ngei zel nia an rindan te, Hawilopar leh Lunglohtui te, Piallui leh Pialral chanchin te chu khawdang hawi lovin, keimah min en chungin a ngaithla kar a.


“Mate, i hmel a van tha em,”


“Tha ka ti lutuk che a, i thawnthu sawi lai paw’n khawdang ka hawi phal loh hi.”


“Chuti min han fawp teh.”


Hawn kawngah chuan eng eng emaw sawiin a titi siam siam a. Fa kan neih huna kan awm dan turte a sawi vel a. “Mate, kei chu khawpuia pem ka duh miah lo a nia aw. Kan khua leh kan in hi ka kalsan thei ngai lovang. Hetiang thingtlang khaw reh riai, nun thianghlim si hi nuam ka ti a ni,” a ti a. Keipawh chutiang chiah chu ka ni.


Electric bante phunin a hrui te pawh an rawn zam tan mek na a, kei chuan thla leh arsi eng tidaltu ah ka ngai a, chuti tehchiamin electric eng pawh chu neih ka nghakhlel lo.


Tlaitlaengmawii nena hun hman chu, englai mah hi kham awm a awm lo. A taima a, awm mai mai a thiam lo. Pathian zarah kan hrisel dun a, khum betin kan la na miahlo ve ve.

Kohhran lamah kan phak tawkin kan inhmang ve bawk a. Engkim hi hlimna leh lungawina nen kan hmuak a, kan thawk a, kan ti a, kan hmachhawn thin.


Nau a pai a, a pumah hian ka lu hi a kuai bet deuh reng mai a. “Ngaithla teh Mate, chu..a ke a leng leh tawh a nia,” a ti deuh reng mai a. Dam leh tluang takin hmeichhia, amah ang em em mai hi a hring ta a. April ni 12, Ningani, tlai ni tlak dawn lai taka piang a ni a, a hmingah chuan Tlaitlaengmawii ni rawh se ka ti a. Ani chuan, “A chi dawn em ni Mate. Kan pahniha hming la kawpin Lalengmawii ti mai ila a ti na a, ka phuah chu kan puttir ta zawk a ni.


Kum 41 ka nih kum, ka fanu kum thum a nih kum chu a lo her chhuak ta a. Kan chhungkua chu kan hlim hle. Vawk pahnih leh ar engemaw zat kan vulh a, artui te hi neih loh lai kan nei lo. Kan inbul huan ah lah thlai chi hrang hrang leh thei a awm ve nual a, ei leh barah chuan kan intodelh ve hle a, khawtlang huap pawhin a khawsa thei pawl kan ni.


Tuk khat chu inrinni a ni a, an nufa in ina awm an tum a. Kei erawh chu Matei’n sangha hring chhum ka ei chak e a tih avangin Tuiphal luiah len dengin ka kal a. Tlai thim hmain in ka thleng a. Bawihtei chu chhuatah amahin a lo tla karh karh a, a nu chu khumah a lo mu a.


“Engtizia nge Mate?” ka ti a, a pang ka khawih a, a lo sa hle mai a.


“Vawiin chawfak hun vel atang khan ka lu a rawn na a, a na zual tial tial ta mai a. Eirawng chu ka bawl zo vek tawh e Mate. I sangha hawn chu min han chhum la, duhtawkin kan ei teh ang. I hah em?” a ti a.


“Hah love, kan chhum nghal ang e.”


Chaw chu a kil ve a, mahse a ei tam lo. Kan nupain kan na ngai meuh lova, chutiang a han awm chu ka mang a ang riau mai a. Kan khua a mar dek thiam chu ka ko va, ani chuan a han dek a, “E khai, hmunpui lam panpui chi a va nih hmel ve mawle,” a ti a. Nachhawkna te ka pe a, chawei kham chuan a mu leh ta nghal a.


Zan dar 10 velah chuan a lo harh a. “Mate, ka lu a na em mai,” a rawn ti a. Puan chu tuiah ka chiah huh a, a hmai leh biang te chu ka deh sak a. Tlema a nawm deuh hnuah chuan Rammawia te ka va kova, kan thawm ah an thenawmte an lo harh a, tichuan, kar lovah kan inah chuan kan awm ta teuh mai a. Pu Thanzuala, sipai bang, damdawi lam engemaw chen hria, kan khuaa damdawi zuartu awm chhun chuan a han en vel a. Midang hriat lohah chuan , “Mawia, in nu hi khawsikpui thluaka lut niin ka hre tlat mai,” a ti ta a. A hmelah chuan beidawnna hmuin ka inhria a. Ka thla a phang ta em em mai a.


Khua lo var a, ni a lo chhuak a, ka Tlaitlaengmawii erawh chu a tho chhuak thei lo. A lu chu tui kan leih deuh reng a, hmunpui lama han kalpui turin kawng lakah mihring kan chang zo lo ang tih kan hlau bawk si. Ka thinlung chu a na a, Bawihtei’n, “A nu,” a han tih chang phei chuan ka taplo chauh zel a ni ta.


Chawhnu dar 2 ah chuan a lo meng a, zawitein, “Mate, ka tlin dawn ta lo. Tlantu Ropuia hnenah chuan ka kalsan dawn che u a ni. In pafa hian ka van ngai dawn che u em. Ka hmangaih che u a, ka van khamlo che u em...Mate, Bawihte..” a rawn ti a, chu chu a thusawi hnuhnung ber a ni ta.


Tlai dar 4:30 a lo ri a, ni tla tur chuan kan in chu a rawn chhun eng raih a, chutih lai tak chuan ka Tlaitlaengmawii chuan kei leh a fanu chu min kalsan ta. Inchhungah ka leng lo, ka leng mawlh lo. Ka tap thei lo va, engmah ka sawi thei lo. Pawn ah ka chhuak a, ka vei kual ruai ruai a, in chhungah ka lut a, kan khuma Matei, nunna nei tawhlo mu chu ka thlir ngawih ngawih a.


YMA hotute hnenah chuan kan kawtzawl dinglam, Matei nena kan thut dunna thin thuthleng awmna zawnah chuan min phum sak turin ka ngen a. Min hrethiam takin min pawm sak a, lusunna kara ka lawmna awm chhun a ni.


“Mate, ti hian min kalsan mai ang maw? Mate, Tlaitlaengmawi...”


Chumi zan zankhua chuan khaw chhunga mi zawng zawng an kim ta a ni’ang e tih tur khawpin lo leng an tamin an zai dap dap a. Matei kiangah chuan ka thu a, a biangte chu ka chul ka chul a.


“Mate, Mate min ti leh dawn lawm ni? Mi an lo leng a, i lo chhawn leh dawn lawm ni. Tlaitlaengmawi, ti hian i her liam mai dawn em ni? I tellovin Bawihtei nen hian engtinnge kan awm ang Mate? Aw, ka ngaithiam lo, ka hrethiam lo,” ka ti ka ti a. Thi tawh ni mah se a heh te chu a la sen hlar a, a hmelthatna chu chhete pawhin ala kiam si lo.


Chhun dar 12 ah chuan a vuina chu kan hmang ta a. A chanchin te chu an hriat vek mah nise kan pahniha kan hlimna leh kan intawn dan leh kan inhmangaihdan te chu ka sawi a. A changin ka tap a. Mittui tlalo pawh an awmin ka hre lo. A tawp nan heti hian ka ti a –


Khawvelah hian baihvai tak ve vein Tlaitlaengmawii nen hian kan lo piang a,

Hrehawmna te chu kan thian an ni a, mahse chu chuan chhelna min pe a.

Mak takin kan inchhar a, kan inhmangaih a, kan innei ta a.

Ka kham ngai lova, min kham ngai hek lo.

Mahse, khawvela awm zel turin Tlantu Ropuia chuan a phal ta lo va,

A hnenah a hruai haw ta a nih hi.

A fanu nen hian engtikni ah emaw zawng a hnen kan la pan ve ang a,

Tlantu Ropuia angchhungah kan la intawng ang tih ka ring a, ka beisei a ni.

Ka tana hlimna leh lungawina, engkima ka engkim,

Tlaitlaengmawii chu a her liam ta.

tiin.



Amah thlah nan a hla duh em em, “Khawvelah hian mikhual ka ni,” tih hla chu kan sa a. Kan in, kan pahniha inkham ngai lova kan awm dunna in chhung atang chuan an zawn chhuak ta a.


“Mate, Tlaitlaengmawi, tikhan maw min kalsan dawn? Ka bula mu lovin lei daia mut i thlang ta em ni? Ka tello in i tlei ang maw, lei daiah ka hmangaih chu i mu ang maw?

Bawihtei nen i tello in engtin nge kan awm ang. Aw, ka lei parmawi a chuai a, ka rangkachak phengphehlep a thlawk bo ta.” tiin ka tap hawm hawm a.


A thim mup a, a bak chu ka hre ta lo.


TLAITLAENGMAWII - IX


Ka han harh chuan Rammawia te nupa chu ka bulah an lo awm a, Matei thiannu Rawni chuan Bawihtei chu a lo pua a, zan dar 6 vel a ni. Nu leh pa an lo awm nual bawk a. Thil awmzia chu ka hrethiam thuai a. Ka tho va, ka hmaite ka phih a. Khatia Matei an zawn chhuak ka tap kha nikhawhrelovin ka lo awm zui ta a lo ni a. Kan inchhung chu ka hawi kual a, engkim chu a sulhnu, a kut hnu vek a ni a, a ruak ngawih ngawih a, ka thinlung pawh a ruak a ni.


Zanah chuan nula tlangval, nu leh pa an lokal khawm a. An zai a, an zai thiam em em mai lehnghal.


Min ngailoten an leng ram thianglimah,

Kir an rello an kal zel e;

Lei hi hnuchhawn ram a lo ni,

Parlai tlaini an liam lung a leng e.


Ka sa thei lo, chu hla thu chu ka pawm thei lo, min ngailo hian ka Tlaitlaengmawii hi khawiah mah a leng thei hian ka ring mawlh lo.


Thla khat a liam ta, awmngaihna ka hre lo va, awmdan ka thiam lo. Mite lusun dan ka hria a, intihpachan ka tum a, mahse kei chu THIAN, ka thei lo. Bawihtei awm lovin Lalpa zah lo phei ila intihhlum nghal daih ka duh ngei ang, mahse Bawihtei chu ka neih chhun a ni a, a neih chhun ka ni bawk. Ka tel lova khawvel hmang a, kei leh anu nun retheih thlak tak ang kha a tawh ve ka phal lo. Midang zawng aiin Bawihtei hian min hnem a, min vel bawk a. A thlan kiangah ka thut chang chuan he hla hi ka thinlungah a lo lang nawn thin a –



Ka kungpui par vullai a tliak ka tuar thiam lo,

Aw leilung mawina zawng zawng pawh a ngui zo ve;

Lungngaih mittui sur chungin ka chuan e ka thai zalna,

Lunglam a vai thlafam ngaih zawng mahten ka van ruai e.


Ka ngai em che Mate, kangai em che,

Engannge maw mahten kan run min nghah tir tak;

I hnen lo chu ka tan belh tur dang a awm lo ve,

Ka hringnun a ral hma zawng ka au zel dawn che.



Chhun lai takah huana ka hnathawk chu ka chau deuhva, inhnuaiah ka lut a, ka thu a. Chutih lai tak chuan mute hi a rawn leng delh delh a, kan invel chu a rawn hel kual vel a. Kan ban pakhat ah chuan meihawlin, “Mate, ka hmangaih che asin,” tia Tlaitlaengmawii ziak chu ka hmu a....inrin hman a ni lo, ka mittui chu a lo sur zung zung ta mai a. Hmangaih leh duh tih hriat taka min en lai hmelte chu ka mitthla ah chiang em emin a lo lang a. A thlante chu hai lehin, en leh ka chak em em a.


“Mate, ti hian maw i tellovin khawvel ka hman dawn? Ka thiam lo Mate.”



Suihlunglenin piallei khar hawng ila,

A sakhmel leh zungza tial engtin awm maw e;

A sakhmel leh zungzatial engtin awm lo ve,

Sakhmel sensiar khuafur tui ang a luang ral ta e.



A na em a ni Thian. Ni zan i mu thei em? Chaw i ei thei em? I zia awm em? tih zawhna hi “Thei e,” tiin ka chhang a, dawt a ni; Ka chhanna chu dawt vek a ni, mahse dawt chu ka sawilo thei si lo. Zan kan mu a, ka fanu chu tui takin a muhil mai a, kei erawh chu mutthilhna hian min thlawhbo san a, Matei, ka Matei chuan a kalpui daih ni hian ka hre thin. Ka fanu mutthilh veleh ka chhuak a, ka nupui thlan chungah chuan ka thu thin. Ka fanu hmel te chu min veltu a ni zel a. A awmdan apiang chu lawmna leh tahna min thlentu a ni. A tahte hian “A nu, a nu” a ti thin si a, a tap thlemtu tur hi min vel thin asin.



Hrinhniang nau ang a tap,lunglam ka vai ruai e,

Dar ang lenna sumtual ka en, a chun riang ka tawnglo;

Chham ang zalna kan dawhtling leh

Kan run rial tui ang a lo dai e.



Mi bak sawn lutuk chu a diklo tih ka hria a, awmdan dik nia ka hriat ang chuan ka awm thei si lo. Bawihtei chu Siamtei te inah hna ka thawh a, ka vah chhuah ni chuan a lo awm ve mai a, ani chu a tlei em em thei mai a, mahse kei chu ka tlei theilo. Hna ka thawk e ka ti tak na a, Tlaitlaengmawii tawn tumin, thi tawh tih hrereng chung siin ka zawng nitin a ni ber mai. Kan thingphurhna te, lui kan kalna te, bahra kan laihna te, kan hlo thlawhna te, kan thlam te...kan sulhnu chu ka fang ka fang a. Chutiang chuan ka hun leh ni chu ka hmang ral thin.


Krismas a lo hnai a, ka lunglen a zual a. Bawihtei chu kawtzawlah a inkhualtelem a, amahin a tawng mawlh mawlh a. Kei chu a nu thlan bulah ka thu a, ni tla tur chu ka thlir vawng vawng a. Chutih lai tak chuan Papilona chu a bauh ta a, kan Gate lam ka va en chuan ka pa Lalthlamuana leh ka nu Lalhlunchhungi leh ka nau Lalhmingmawii te chu ka lam pana an lokal lai ka hmu ta thut mai a, ka nu chuan tlanin min rawn pan a, ka ding a, min rawn pawm chawt a.


“Ka fapa, hetah hian maw i lo awm?”

“NU”


Ka thingthi rawp a, ka nu chuan a pumah ka lu chu a kuah bet a. Mawitei chuan hnunglam atangin min rawn pawm a, awrawl chhuah meuhvin kan tap ta a.


“Min ngaidam rawh aw Bawiha, ka van lainat che em. Kan hnen ata i kalbo leh tawh ngai lovang. Awi, kei zawng, a na ka van ti em, ka fapa tawrhna hi a na lutuk, ka ngaithiam mawlh lo.”


Chumi zan zet chu lawmna leh tahna zan a ni. Ka pa chuan an chanchin te sawiin a tawngtai a. Ka chanchin te chu engemawchen an lo hre tawh a, an hriatah ka sawi ve bawk a. Min lo zawng nasa hle mai a lo ni a. A tawpah chuan an hnena ka chanchin hrilh hretu chu LALRAWNGBAWLI ngei kha a ni leh ta a ni.


Thian, thil thlen dan hi a mak asin. Ka nu leh pa inpumkhat leh dan te chu sawi tham a awm a, mahse i nin ka ring tawh si a, ka sawi vek tawhlo mai ang e.


Tlaitlaengmawii nena kan chenna inah chuan kar hnih an awm a. Tichuan, ka pa chuan ro a rel ta a. Keipawh chuan hreh hle mah ila, ka pa rorelna chu pawmlo thei niin ka in hre lo va. Pawm lovin awm dawn pawh ni ila, ka nu leh Mawitei chuan min kalsan an tum lo.


Taka, U Thana te nupa leh an nau pawm lai an lokal tel ve asin. Fa pathum an nei tawh a. Ka pa rorelna ang chuan kan in ah chuan U Thana te an awm ang a, kan ran vulh lai te leh engkim chu an kutah a awm ang a, keini pafa chu Aizawlah an hnenah kan chhuk ang. Ka duh hun hunah chulai hmun chu ka han tlawh thei bawk dawn a ni. Tichuan, ka nu leh pa leh U Thana te chu an haw leh ta phawt a, ka nau Mawitei chuan min awmpui ta rih a ni.


Thilmak leh lawmawm em em mai chu Mawitei leh ka fanu an inngaina nghal em em mai chu a ni. Pakhatin “A ni” tiin a ko va, pakhatin “Bawihte.”


Thla a eng a, ka khawhar a zual a. Mawitei leh Bawihtei chu kan inneih hmaa Matei mutna ah chuan tui takin an muhil tawh a. Dimtein ka tho va, pawnah ka chhuak a. Matei thlan kianga thutna ka siamah chuan ka thu a. A thlan bula fartuah leh vaube ka phun chu an nung tha hle a, pakhat a lu lamah, pakhat a ke lamah ka phun a ni. Matei nena kan thlir, an hming ka hrilh arsite chu a ngaitein vanlaizawlah chuan an lo la awm kim vek a, chutah chuan ka insum zo leh ta lo va.


“Mate, Tlaitlaengmawi, ka kalbo san dawn che asin.”


A thlanah ka bawk a, ka tap lai chu ka hnung zangah kut nem tak hian min rawn chul a.


“U,..... chhel takin aw.”


Mawitei chuan min tahpui a, min kai tho va, ka mittui a hru a. Inchhungah min kai lut a, chutiang chuan vawi tam tak min hnem a ni. Matei nena kan Tlantu Ropuia chuan min thlah thlam lo ve.


Zan khat chu Bawihtei mutthilh hnuah pawnah thu dunin hun liam tawhte kan sawi dun a. Ka nu leh pa te chanchin te, keimah min ngaihtuah zia te leh Lalrawngbawli hnen atanga ka chanchin an hriat tirha an tah nasatzia thute a sawi a. Ka nupuiin min thihsan thu ka nuin a hria chu a thidang hial nghe nghe a ni tihte a sawi a.Thil pakhat a sawi chuan ka nuih a ti za a, kan pahnih chuan za em emin, mittui tla phung khawpin kan nui a. Matei boral hnua chutiang taka ka nuih vawikhatna a ni. Mahse, engnge a sawi tunah chuan ka hre leh tawh miahlo. Khatih hunlaia ka nuih nan a chunglam hnathawh a niange ka ti ta ringawt a ni.


Chumi tukah chuan Mawitei leh Bawihtei chu khua ah an leng kual vel a. Kei chu inbul huanah hna te ka thawk a, hnathawh hi min hnemtu ber a nih avangin nuam ka ti ber mai a ni. Ka thawhloh hlek chuan awm ngaihna ka hre lo a ni mai zel a. Dik tak chuan hna thawk chung pawh hian ka tuar zo meuhlo chu a ni.


Chawhma dar 11 vel a ni a, zo arpui dawkdawlak lauh lauh ri te, nuin Herawta la an her ri te chuan ka lunglen te chu a kai tho leh pek a. Ramhnuai sipaia tang tawh pakhat, a bialnuin a thihsanin ‘Ngai ru Moneitu au aw chu’ tih hla thluka a hla phuah chu ka rilru ah a awm reng a.



Ka hawi ngamlo kan sulihnu,

Par ang kan lawm lai ni zawng te;

Ngailo ang hian mual i liam a,

Lawm leh ni reng i awm dawn lo.



Kan inneih thlalak te, hmun hrang hranga a thla ka lak sak te chu ka en ka en a.



Lungchim taka min hlan,

I hlimthla mai maw ka chan tawk;

Ka chawi nange ainawnparte,

Thlafam piallei ka zal hma chuan.



Hlim taka kan awm dun lai ni, kan hlim lai nite ka dawn kir a.



Pualva di ianga kan nun kha,

Thlang tlai zamual an liam zo ta;

Ka ngai ngamlo hlimlainite,

Tawnmang mawl mai ang a chang tur.



Ka mitah chhum a lo zing a, ka khaw hmuh a fiah lova. Ka thinlung a ruak a, “Mate, i tello chuan ka nung thiamlo asin,” ka ti a.



A pawi em mai i sakhmel leh,

Anka rial tui ang a dai tur;

Van hnuai zaleng hei zawng zingah,

Tahlai min hnem zo an awm lo.



Tunah chuan U Thana te chhungkua te, ka nu leh pa te an lo thleng ta a. Motor pathum an rawn keng a. Pakhat chu 407 a ni a, a dang chu car ve ve a ni. Remchangah Matei thlan chu la siam turin kan ti ta a ni. Chutianga ka chhungte an lo thlen hnuah chuan kan khua leh a chhehvela Matei nena kan sulhnu chu ka fang in ka tlawh vek a. Mittui nen ka mangtha a ni.


Kan chhuahsan ni a thleng ta a. Khawtlangin min thlah a ni ber mai. Kan inpeih vek hnuah chuan ka nu chuan Bawihtei chu a pawm a, ka pa leh driver te nen an kal a. Kei chu Mawitei chuan min vil deuh va. Matei thlan kiangah chuan ka ding a. Mute pahnih hi an rawn thlawk delh delh a, ka bulah chuan Mawitei leh Papilona chu an ding a.


“Mate, ka kalsan dawn che asin. Lo lungngai suh aw, ka lokal leh vat dawn alawm Mate.”


Ka kal thei lo, ka kalsan thei lo.


“U..kan tlawh leh vat dawn nia. Ti rawh i kal ang....” Mawitei chuan a ti a, ka banah a vuan a, min kai ta a. Tichuan, ka hmangaih zalna leh amah nena kan chenna in leh a vel MUTE LEN TLANG te chu ka kalsan ta a ni.



MANGTHA AW TLAITLAENGMAWI.....




MAHTEN SULHNU KA FANG A....


Aizawlah, in nuam takah chuan kan awm ta a. Ka fanu chu English Medium school ah a kal a, Mawitei chu sorkar ah hna pawimawh tak chelhin a awm a, MCS a inziak tling ve a ni. Bawihtei chu a piin a buai pui chawt a, midangin kan enkawlpui meuh lo a ni.


Ka pa nen chuan kan hna ngaiah kan bur leh char char a. Thawktu nula pahnih fel tak tak kan chhawr a, kan dawr pawh a lunin a nuam hle a ni.


Kei chu ka zeplo, ka tlei lo. Tlaitlaengmawii nena kan in, kan huan, kan sawhthing hmun, kan sulhnu te chuan ka thinlung an luah a, ka ngai ngawih ngawih thin a. Ka thinlungah tih chak, riak reng a awm a, mahse ka chhungten an phal rih si lo va. Mahse, Aizawla kan chhuk thlak hnu kum hnihna October thla ah chuan min phal sak ta hram a, chu chu Matei nena kan sulhnu tlawh kim leh vek chu a ni.


Midang tuemaw talin min kalpui se ka chhungte chuan an duh a, mahse ka remti lova. “Min ngaihtuah suh u, chutiangin ka ngaihtuahawm lo vang,” ka tih tlat avangin ka duh ang chuan min phalsak ta a ni.


Matei nena kan thawh chhuaha kan lei Nano Car var chu tihral ka phal loh avangin fai takin ka enkawl a, mahse kan khalh chhuak ngai meuh lo. Chu car ngei chuan ka mamawh tur te chu ka phur a, Reiek lam ka pan hmasa a. Chumi hnuah Sialsuk lam ka pan ta a.


Melthum pelh hnu lung an lakna pelh, World Bank kawng zuk pawh hma kawng kual lai tak ka thlen dawn lai chuan Matei nena kan kal tuma, “Mate, tah hian i ding lawk ang. Khua kan hawi vel lawk ange,” a tih kha ka hre chhuak a. Marker dum a hum chhuak a. Kawngsir zau laiah chuan motor ka tiding a. A chhuk a, a hawi vang vang a. Motor tlak dal atana thir phek hlai ang reng tak awmah chuan engemaw hi a ziak niin ka hria a, ka lo ngaihsak lem lo va. Tichuan, kan dinna hmun ngaiah chuan ka ding a, motor atangin ka chhuk a. Matei dinna ah chuan ka ding a, thir phek chu ka en a, hei te hi a lo inziak a –


1 2 3 Mate


“I love You Mate” ti a kan pahniha kan inhmangaih thu kan inhrilh thinna a ni asin. Hei hi tunah reh tawh tak ang maw?


Inrinlawkna hun a awm lo, khawharna nasa tak chuan tuilian angin min rawn chim a, motor te chuan min rawn tlanpel fur fur hlawm a, mahse engdangmah ka ngaihtuah thei lo. “Mate, min kalsan hi i lo tum lawk reng em ni?” ka ti a. Ka mittui chu a rawn luang zawih zawih a. Ka thu riai riai a. Min hmututen ngaihloh lamah min ngaih loh nan lei chu ka thai vel mai mai a.


Kan mut dawnah tu zawk emaw kan tawngtai a, chumi hnuah ka hmuiah a zungchal-in a khawih a, ka mit takah enin “One Two Three Mate” a ti a. Keiin a thin zawnah ka khawih a, “One Two Three Mate” ka ti a. Chumi hnuah kan mu thin a, zantin chutiang chuan kan ti thin a, kan tih dawnloh chuan a lungawilo tlat zel thin asin.


“Mate,.......Aw Tlaitlaengmawi”


Matei thil ziak chu a reh hlau takin ka chul ka chul a, tichuan zawi muangin ka kal leh ta a. Muallungthu pelha sign board pakhat intarna bul pengah chuan ka peng leh a. Chu signboard rawng eng ah chuan a dumin ti hian a inziak a, a chung hawrawppui chin chauh kan tarlang ang e -


MUALLUNGTHU - KHUMTUNG ROAD

UNDER NABARD PROJECT

.......................................................


Hlalote ah chuan a chung rangva, a sikarting chin rangva, a bang awm lo, hahchawlhna atana an siam inte a awm a, hetah hian Matei nen khan kan chawl a, Fanta leh rice cake leh chawklet te ei leh inin kan thu chawl a. A piah deuh thing kungah chuan sava mak deuh mai a rawn fu a, a thla la turin ka va pan a, ka hmeh dawn chiahah a thlawk daih a. Ka va let leh chuan Matei chuan, “ I la hman nange Mate? I hmet hman dawnloa rinna ka nei reng a...” tiin a lo nui sen sen a. A hmuiah ka fawp a, tichuan rei vak lovah kan kal leh ta kha a ni a.


Car ka din tir a, ka va luh a.Tachhip lam hawia ka han thut chuan ka hmazawn liangah chuan marker duma ziah 1 2 3 MATE tih bawk chu ka hmu leh ta a. Ka phu chiang kher mai.


Ka tap leh ta a.


“Mate,............Mate...............Mate

Thian, hun remchang i neih a, i kal a nih chuan Matei sulhnu hi min en sak ve ang che aw. Tlema ka zia awm deuh hnuah chuan zawi te tein he hla hi ka sa a .



Sualin tlinglo mahilangin,

Ka rawn dil zel anga Lalpan min ngaidam ve anga;

A buatsaih sa chatuan ramah,

Kan la intawng leh dawn nia aw Thapui nang nen chuan.



Ka kal leh ta a. Sibuta lungphun zawn vel World Bank kawng hnum hlarh mai kawng kawi lai tak thlang lama inte ding, a hma lama HMUNKHAWHAR CITY tih intar bulah chuan ka ding a. Futui zuar a ni a, whisky leh a senchi bur ruak hi a inrem thap a, chu chu kan kal tum khan Matei chuan a lawm hle mai nghe nghe a. Inte hmaah hian chawhmeh zawrhna pawh an siamin an zuar bawk a. Matei nen hetah hian fu tui te kan in a, hawn lamah pawh lutin tapchhakah rei vaklo kan thu bawk a. A neitupa hi Pu Hmaa a ni a, an nu chu Pi Sawmi a ni. Fu tui te ka in a, an inte chhungah te lutin tapchhakah te ka thu a. Mahse, Matei a awm ve lo. Pu Hmaa chuan hawihhawm takin min lo bia a, hriat pawh min hrechiang lem lovang, ka khawharzia leh ka lunglenzia chu a hrethiam phak hauhlo bawk ang. Mahse, Matei nena kan biak leh kan hmuh dun te an ni a, ka ngaina tlat si a ni.


Sialsuk tlang te, Hmuifang tlang te,Thangzawra lunglen tlangte, Phulpui tlang te,Tamdil te...a, kan pahniha kan kalna zawng zawngte chu ka tlawh vek a. A tawpah Rih Dil ah ka kal ta a.


Pathian thu nen a inmilna a awm lemlo na a, Pipute lo rindan chuan engemawti tak hian ka thinlung a khawih a. He Dil hi Matei khan a paltlang ve angem le ti tein ka ngaih tuah a, kalsan har ka tih phah em em a. Rih Dilah chuan Matei awm tlata hriatna te ka nei a. Mahse e thian, tah khua a sei mai mai zawng a ni e.


A thlan te mawi leh nalh takin kan siam a, vaube leh fartuah ka phun pawh an lo lian ta a. An par dun hun chuan Lakpekmawia leh Tlaitlaengmawii an vul dun tihna a ni ang tiin ka ngaihtuah a ni.


Tichuan, khawhar reng rengin ka hun ka hmang a, Matei nena kan thawhchhuaha kan lei ka Nano Car var leh ka fanu Tlaitlaengmawii chu he khawvela ka rohlu ber te an ni a, khawvel chhuahsan a, Matei nena intawh leh a, Tlantu Ropuia khawpui siama len hun nghakin ti hian hring nun chu ka la hmang ve mek a nih hi . Ka chanchin hi sawi fuhloh leh phuai lai deuh te a awm chuan min ngaih dam ka dil e. Min rawn hrereng thin ang che aw THIAN.



MANGTHA TLAITLAENGMAWI MATE


............................................

KA TAH HLA FOR TLAITLAENGMAWII



“Mate, khami ni tlaia kan inkara thil lo thleng kha, namen lova hlimna min thlentu a ni thin a, tunah erawh chuan ka mittui sawm chhuaktu, taplo thei lova min siamtu a ni ta a nih hi. Khami ni tlaia kawngsira i let reng ka chhar lai che khan ni tla tur chu mawi em em in a eng raih a, tichuan i hmingah ‘TLAITLAENGMAWII’ ka vuah ta che a. Kan inneih zana i tawngtai a, “Lapa, ka Tlantu, khawvela ka duhber leh chanloh ka hlauh ngawih ngawih pasalah min pek avangin ka lawm a, i van fel em,” tia i chhamte kha, mak ka tiin ka nuih a za deuhva, mahse Mate, tunah chuan tawngtai thuchhama ka thinlung hneh bertu a ni ta asin.



Fanu min hrinsak ni te kha aw, i hming ka phuah chhan TLAI TLA ENG MAWI hi ka tan i ni nitin a, ka thinlungah he hming hi tuman an pu ve phak ngai lovang. Chaw han ei ila, ka kiangah ngei thut i chuh a, ka hmuiah chawmal emaw, engemaw han kai hlek se, i kutin i rawn tuaifai thuai zel a. Inleng nei ila, ka kiangah thuin midang kawma ka titi chu min lo en a, hmundangah leng chhuak dun ila, khawdang i hawi emaw ka tih pawhin i mitsirin min vil reng a, engemaw deuh a awm chuan min rawn pan vat zel a. Mate, ngatinge khati taka min hmangaiha min enkawl, i tellova nung theilo turin min siam i lo tum em ni? Incheina nise, i duh ang leh lungawina angin, ka inthuamna tur i ruat sa vek zel a. Zin dawn ila, puanhlap pakhat leh blanket pan deuh pakhat min ken tir a. “Mate, puan hlap hian i thlenin ten lukham an pek che chu tuam ang che, chutilo chuan hri thalo i kai palh thei a, chutiang bawkin blanket hi i taksa depah sin la, ka aiawhah ngai ang che,” i ti a. Ha nawhna leh ha hlo te, a, engkim min pai tirin min hrilh vek a. I awmloh hnuah ka han zin dawn a Mate, ka tahna a tam ta a nih hi. Ka duh zawng, nalh ka tih zawng ang hlirin i inthuam a, “ Min it loh leh nalh lo min tih hi ka hlau a, midang tan ni lovin, i tan ka inchei a, i tan ka nung a ni,” i ti a. Ka hmel ngui deuhva i hriatin a chhan min zawt thuai zel a, i hmuhah chuan hmel hlimlo ka pu phallo a ni ber a. I hmel han nguiin a chhan han zawt che ila, i nawm vakloh vang tih ka hriatreng pawhin ka hlimloh hlauvin i zep a. I hlimna tur, i lawmna tur tih hi nuam tilo thei lovin, ka laka i inpekna hmanrua ah hmangin i siam a.



Aw, ka TLAITLAENGMAWI i her liamin lei daiah ti hian min mutsan ta si maw? Kan intawn ni champha ah kher mual min liam san a, ka hlimna ni chu tahna ni ah i siam leh si. I thlanah BAWIHTEI nen kan lokal a, kan chei mawi a, ka tap a, ka au che a, tlaiah pawh, zanah pawh, khawdur lai leh nisat lai pawha ka tana TLAITLAENGMAWI, i awmlohna khawvel hi.....vawikhat tal MATE min han ti leh teh. Khawiah pawh kal ila, i awm dawnlo tih hrereng mahila ka mit hian a zawng reng che a, beiseina nen chhun ni ka hmang ral a, zanah ka bei a dawng a, ka tap leh thin a, min hnem zo an awmlo. Israelte TAHNA BANG kiangah dingin an tap thin a, keipawh he group-a ka thian fel tak tak te hriatah hian Mate, nangmah ngaiin ka rawn tap a nih hi. He hla hian ka ngaihna che ka au chhuahpui ange aw.



Si-ar Chawngmawipuii chuan e,

A di val Hrangchhuan then mah se tawn leh chang ni a nei;

Kei erawh chuan he khawvelah tawn leh ni reng ka nei dawn lo,

Aw ka di ve kha.


Sualin tlinglo mahilangin,

Ka rawn dil zel anga Lalpan min ngaidam ve ang a;

A buatsaih sa chatuan ramah,

Kan la intawng leh dawn nia aw Thapui nang nen chuan.



MANGTHA NAWN MAWLH MAWLH AW TLAITLAENGMAWI MATE



Link:
BBcode:
HTML:
Hide post links
Show post links

ADVERTISEMENT (A hnuai a milem hi a nia hmeh zeuh tur chu)