HNEHTU ROPUI by HAZEL TUFF

[Hazel Tuff]

HNEHTU ROPUI





BY




HAZEL TUFF




PART - 1





Ka bianga thlan tui lo luang chu ka han hru a, thlifim lo thaw heuh heuh chuan ni sa laka ka inhliahna thingzar chu rawn chhem heuh heuhin keipawh chu min tidaiin ka hahdam sawng sawng a. Kan buh hmin eng tuar mai, lak la hun chiah si lo chuan ka lung a dum tak zet. Thli thaw heuh heuh dawnga ṭhut chawlh pah chung chuan kum 7 kal ta a ka hringnun, ka lo buan leh pal, ka hneh tak chu ka ngaihtuah mai mai a.




-------------------------------------------------------------------------------------






Lalhmangaihsangzuali ka ni a, ka pian leh murna chu Vangchhia niin Champhai leh Farkawn khua tlangdung ram hmun nuam leh rem taka awm a ni a, hmasang hmunhma hlui tak takte hmuh tur awmin mite’n hahipa an lo sawi thin ‘Kawtchhuah Ropui’ awmna a ni. Ka pa hian kum 5 mi ka nihin Biakin sakah chesual palhin min boral san tawh a, ka nu hian kan unau 8-in pasal nei leh tawh lovin min ṭulpui tluan ta a ni. Unau hung ve tak zinga hmeichhe awm chhun ka nih avangin chhungkuaah duat rawn ka ni a, a pang ber ka nih bawk avangin ka chhungte chuan kum 20 ka tlin hnuah pawh naupang cheiin min la chei a, min la chhawn reng ṭhin. Bawng , Sial leh Lawi kan ngahin kan upa ber hian kan ramah thlahin a veng nitin a, Kel pawh a pui leh a pa 15 lai kan vulh bawk. Kel hnute a chawm seilen ka nih vang hian ka ti a tuaiin ka rualpuiah pawh ka lian fal bik thin hle. Khual chhawn chhaih leh fiam pawh ka hlawh zual phah ṭhin a ni.










Kum 2015 , kum 21 ka ni ve tawh a. Kan khuaah pawl riat thleng chiah a awm avangin chumi thleng chiah chu ka kal a, khaw hrana sikul han kal kha ka zuam loh avangin ka chawl ta ngawt a. Ka nu chu a ṭulna a piangah ka pui ve thin. Sikul kal tawh lo nafam chu kohhran leh khawtlangah kan inhmang lo thei lo a. Chhungkuaah naupang cheiin min chei mahse kan khua angah chuan kohhran leh khawtlangah hman leh hawlh lar pawl kan ni der tawh a. Lian uai tawh leh khawtlang hmuha puitling ni tawh mah ila rilru erawh tleirawl rilru ang chauh a la ni. Star te nei ruin an chanchin kan chhui ve nasa thin hle.







2015 kum chuan kan khuaah sawrkarin gate an rawn siam a, chumi siam chuan hnathawktu an lo kal nual mai a. An zingah chuan chhe lo tih leh hmelṭha tih deuh mai hi ka nei a. Hnathawk dang zingah chuan a danglam fal nalh a, a ṭhiante kuhva leh meizial nena hna an thawh ṭhin laiin ani chu a fai vang bik ṭhin a. Zuk leh hmuam engmah a ti ve ngai lo. A hming chu Hnehnaropuia a ni a, Puia tiin a koh thin. Keifang aṭanga lo thawk niin an hnathawh mek hi a patea contract a ni a, Vangchhia a hmuh chak vang leh hnathawh vil pah tura lo kal ve a ni nghe nghe. Engtik aṭang nge amah ka veina chu lo inṭan ka hre lo va, an riahbuk kan pelh laia kan mit intawn atang khan nge kan kel bo min zawn hmuhsak ṭuma kan in a chaw a rawn ei ni aṭang khan ni zawk ni. A hun leh ni chu hre lo mah ila hei hi chiang takin ka hria, amah chu ka vei a, ka duh tih hi.










Ka duhna chu ka thup thiam ve lo va, a luan dan ang ang chuan a luang chhuak a, ngaihzawng nei ngai lo chu a awn hian kan awn ruai ruai a nih ber chu. Ka ṭhiante puihna azarah U Puia nen chuan kan inhmu fal thei hlauh mai a, chutah chuan min ngaihven zia te, min duh ruk zia te chu min fahin kei chuan a sawi zawng zawng chu antui ang maiin ka lo lem duak duak a. Amah ka duh em avangin a chhia leh ṭha ka thliar thiam lo a, min duh ve tak tak ni ngaiin ka hlim hle a ni.








“ Hna kan zawh hunah ka haw ang a, palai ka lo tir nghal ang,” tih a sawi fo ṭhin a. A chang chuan,” Min lo zui haw mai ta che,” te hi a ti leh nulh zel a. Chhanna pek dan thiam har ka tiṭhin lutuk hi ka nuih tawp thin. Kan inthlahlel bawk a, hun awl rem chang kan hmu thei thin bawk nen nupa chauhin an hman tur an tih ṭhin chu kan hmang ta mai a. Ava na tak, ka kap kha a phel dawn emaw ka ti a, ka mittui a sur zung zung hial. Invenna ngaihtuah lek lovin am takin hmangaihna chu kan chen a. Vawi khatin vawi hnih a hring a, vawi hnihin a hnu leh zel. A tira inthiam lo taka awm ṭhin kha kan hman tak foah chuan ngaihhohna lo awmin, hmangaihna chu ka mipa hmangaih em em nen chuan kan hmang ta fo mai a ni.









Thla thum lai kan khuaa hna an thawh hnu chuan an khaw lamah an haw leh ta a, a haw tur chu ka ngai ngam thei thlawt lo. Haw lo mai tur chuan ka ngen nasa hle. “ Kumkhua a kan awm dun theih nan ka haw phawt angai alawm,” tiin min hnem mawlh mawlh a. “ Ka hmangaihna ringhlel lo la, min lo nghak la, palai lo tirin nangmah hruai turin ka lo kal leh dawn lawm,” tiin ka bianga mittui luang chu a hru a, ka chhipah chuan a fawp vang vang a. Ka ngai dawn lutuk chu ka ṭawng thei lo va,ka mit atang chuan mittui tla rengin amah chu ka kuah a. nakin lawka ka kuah phak loh tur leh ka tawh phak loh la ni mai tur chu ka thlah phal lo a ni. Chumi zan chuan duhthawh takin hmangaihna kan chen a, inkham tikni reng a awm lo. A tan chuan engkim ka huam a, engkim ka phal a. Ka thianghlimna pawh ka hlan hial a ni a, a thusawi ka ring a, palai lo tirin a ni nen chuan kan awm dun kumkhua dawn tih hi ka ring tlat a ni.







U Puia te haw atanga kar hnih a liam hnuah chuan ka pum lam a dik lo a, chaw ka ei ṭha thei lo va, ka uak nasa thei hle. Tuk khat chu ka u Kiama hian, “ Tawinu, Champhai lamah I u Hruaia te kal rualin va kal la, va inentir ta che,” min ti ta a. Kei erawh chuan ngai ka ti lo kher mai. “ U Mam, a ho lutuk, pumpui chakna kha ka ei reng a, ka dam ṭha leh thuai mai ang,” ka tithuai a. Pum chian loh nen motor chuan kha ka peih lo tak zet a ni. Ka nuin min lo thlawp tak avangin ka u pawh chuan a sawi zui ta lem lo va.








U Puia nen chuan phone in kan inbe ve reng a, mahse kan khua hi signal a tha lo a, phone call hman dawn hian tlangah lawn phawt hi a ngai thin a, zanah hian ka han kal a, kan inbe ve thei hram thin. U Puia chu ka ngai thei em em a, kan inbe zo hi in lam ka pan hmain ka ṭap vak phawt mai thin a, kan khua inhlat lutuk chu khuanu ka dem lek lek fo thin.












Thla thum hnuah chuan ka ruak lo tih ka inhre ta a. Ka chhungte ka hrilh ṭuma an rilru nat zia kha. An farnu, an duat em em khan sawn ka pai chu a ni si a. Ka u Ruata phei chu a mittui a tla zawih zawih a, mahse chuti chung chuan tuman ka rilru natna turin ṭawngka an chhep lo. Min duatin eitur ṭha ṭha min hlui a. Naute pa chu bia a, chanchin hrilh vat turin min ti a. An sawi ang chuan U Puia chu be turin phur takin tlang lam chu ka pan a.









Ka call chu a ring ral ṭhak ṭhak a, vawi nga ka call naah chuan a la ve thei ta hram a. Hlim zet hian, “ U Pui, phone i la har lutuk a, thil ṭha tawk hrilh tur che ka nei…..” ka tih lai mek chuan, hmeichhe aw hian, “ U Mapuia chu a muhil tawh a,” a rawn ti a. Chutia hmeichhiain alo chhang daih mai chu ka hamhaih ngei mai, mahse ka rilru chuan a naute a nih ka ring fan a, a chhan chu U Puia khan nau hmeichhia pahnih a neih thu kha min hrilh tlat a ni. “ A nih chu aw.. a nau em ni i nih? Khawngaihin i kai tho thei ang em? A pawimawh lutuk a, “ tiin ka han ngen a, zanin a hrilh ngei ka duh si a,min kaihthawh sak mai loh chuan. “ Ni lo e, a nupui ka ni e,” U Puia phone lo chhangtu chuan a rawn ti a. ka khawng nghal vekin ka hria a, ka lu chu a hai muai muai a, phone chu nghet takin ka vuan a. “ Aaaaaaaa ka tihder aa,” a rawn tih mai ka beisei a.Mahse a rawn fiamthu hauh si lo. “ A hnathawk a chau deuh si a, a lo harh hunah i lo phone tih ka lo hrilh dawn nia,” tiin call chu a hmet tawp a.







Kei erawh ka thuhriat chuan min bual chau a,luia pil vung vung ang mai hian thawk har ka ti. Min tihder em ni? Ni e, a ni hrim hrim, U Puia nau a ni ang a, a phone lo chhangin min tihder a ni khawp ang.









Kar khat lai a liam ta a. U Puia hnen aṭang chanchin engmah ka hre zawm lo a, keipawhin ka be leh tawh lo. Ka biak chuan, a nupui ni a insawi thusawi kha a dik tak tak ang tih ka hlau a, ka hre ngam thlawt lo a ni ber. Ka thinlung chuan U Puia chu a ring a, "Ka thinlung chhungrila ka hmangaih awm chhun i ni," min tih te chu dawt ni a, thamral tur chuan ka phal thlawt lo a ni.





Ngaihtuahna ka sen nasat vang a ni mahna, chaw ka ei thei lo va, kar khat chauh la liam mah se, ka tla dawk nghal mai. Ka awm dan avang chuan ka chhungte chuan chanchin an hre lo thei lo va, U Puia ka phone tuma hmeichhia, a nupui ni a insawiin min lo chhan thu ka han sawi chuan ka ute chu an thinrim kher mai. A rang a ranga chanchin ngaihven nghalin, thudik a ni nge dawt mai mai tih chu fiah nghal tumin an hmelhriatte chu an zawt fiah nghal a.





An khuaa ka u Kiama hmelhriat atangin U Puia chuan nupui a lo nei tawh ngei a ni tih kan hre ta bawk. A hma kha chuan dawt a nih beiseina tlem ka la nei a, tunah erawh chung beiseina ka lo neih ve te pawh a thamral leh ta. A vawikhatna atan duh leh hmangaih em em ka tawng a, ani chu ka hlimna, ka engkim, ka khawvel a ni a, ka khawvel kha amahah khan vir in, hmeichhia ka nih anga ka neih hlut ber ka thianghlimna chenin ani chu ka hlan a ni si a. Chutah engkim chu dawt niin min hmangaih thu sawi a, kumtluang min tiamtu chu bum hmang mai a lo ni leh si.








Ka chhungte chuan sawn man ṭhin ngei an duh a, mahse kei erawh chuan chanchin hrilh ka duh lo. Tihian ka enkawl ang a, keima fa, Lalhmangaihsangzuali fa a ni ang a, ka fa nu leh pa chu ka ni ang. A pa aia duat tur, Pi leh engkim zirtira kaihruaitu tur Pu, pasarih lai a nei dawn a, a mal dawn miah lo. Pa ngai miah lovin a seilian thei ngei ang. Ka ring tlat a ni.






Ka nu chuan, " Tawi, ngaihtuah chiang rawh. Sawn man kan ṭhing lo a nih chuan pa nei lo a ni ang a, falak a ni mai dawn asin." a ti dam diai a. " Nu, U Puia chuan nupui a nei tih in hre vek a. Keimah avang chuan an nupa inkar chhe lo hram teh se. Amah vangin ka na a, mahse hmeichhe pahnih nat ai chuan pakhat nat hi a tha zawk e, ka fa chu an duh ang hming chu put tir ang hmiang. A pa aia duat tur Pu pasarih a nei alawm, duh leh midang chuan an ka chuan duh duh lo sawi mai mai rawh se," tiin ka thutlukna chu ka sawi lang nghal a, an pawm zawng ni lo mah se ka rilru sawh sawn ka tum chuang lo.







Ani chuan min lo bum a ni mahna, mahse atan harsatna thlentu ka ni duh chuang lo. Tihian hre lo law law se, liam tawh chu liam tir mai ila. Min lo hmangaih lo pawh a ni mai thei, mahse amah ka hmangaihna rah chhuah ka fa lo piang tur hi duat leh hmangaih takin ka enkawl ngei ang. Khuareiah erawh a ṭul dan ang zelin hrilh hriat hun erawh a la awm ve mahna.






Ka bula nausen mu chu ka en ning thei lo, nausen ka hmuh tawh zawng zawngah a la hmelṭha ber mai awm e. Nausen hmeltha, no sen suah mai chu ka fapa, ka hrin , ka ril a rah chu a ni. Thla kua ka pai chhung khan dem leh kawh rawn ka ni a, ka chhungte'n keh thei dawmin min dawm a, ka rilru a hah hlauin engmah min hrilh ngam lo va, vawi khat pawh min hau lo va, an lungngai hmel min hmuh ngai hek lo. Nu naupaiin duatna an dawn theihtawp a liam hian min duat a, eitur tha , naupai tana hrisel tur nise khaihlak miah lovin ka ei reng a. Ka khal mum tât mai a ni.







Khang thla kaw chhung khan U Puia ka ngaihtuah bang lo va, theihnghilh tumin bei eng ang mah ila ka thei dawn lo tih ka hriat chian em avangin theihnghilh ka tum lo va, mahse nat nawn fo erawh ka duh lo. A hma ai zawngin Pathian ka bel nasa a, ka tawngtai tam phah hle. U Puia chu ka huat loh nan ka dil fo thin a, amah ka tawn avangin ka inchhir ngai hek lo. Ani chuan rohlu, 'Fapa' min pe miau a.






Ka nu chuan, " Pathianin kan nunah malsawmna , kan rohlu tur min pek avangin a hmingah chuan Steven Lalrohlua ni rawh se," tiin ka fapa hming chu a sa a. Sawiseltu awm lovin lungdam takin chu hming chu kan pawm vek a. "Ka fapa Steven Lalrohlua, Lalpa'n min pek chu,".

___________________________


"Hello, ka ṭawng i hre thei em?" aw mi buai lai takin ava ninawm ṭhin. Ka thawmhnaw suk ka la tleuh zawh loh ho chu ka tleuh sawk sawk a. Bawihtea kha thenawm naute bulah ka tlat tir ve ngawt kha a ni a, ka ngaihtuah riau. Mahni fa mah nise Bawihtea fel lutuk hi chuan a nu hi min vel fo thin. Han kawih leh sual a nei lo va, a pianhlim leh a tet zual lai pawhin mut duh loh leh ṭah a nei ngai lo. Pathian hian kan awm dan tur hi a tawk te te hian a ruat fel a, hun harsa ber kan tawk emaw kan tih pawh hian malsawmna dang hian min lo vur leh tho ṭhin a lo ni.




Ka thawmhnaw suk chu ka zarna atang chuan ka la thla mawlh mawlh a, êm-ah chuan bengin hmanhmawh tak chuan ka kal nghal hmawk hmawk a. Nau ka kalsan khat ang reng si a, hmuh phak lo va an awm chu ngaihtuah a na riau. Ka hnute ṭan danah hnute a hne leh duh tawh a ni ang.




Ka hmanhmawh bawk a, in chu ka thleng thuai mai. In a lut hmasa lo chuan ka thawmhnaw suk sa chu tlangbanah chuan ka zar thuai thuai a. Vawiina a ro hman loh mawlh ka hlau.
Êm leh hnam kenga inchhung ka lut chu ka hmuh leh ka rin loh, nitina ka rilru luah ṭhintu ka fapa pa u Puia chu thutthlengah chuan a lo ṭhu heu mai. Ka ding chawt a, amah chu ka en ngawt ngawt a, ka hmuhsual a nih ringin ka han maimitchhing leh ringawt ṭhin a. Mahse ka han men leh pawhin a lo awm leh tho si.






"U Pui," ka tisep a, ka aw chu a làwi rût mai. Ka awmdan chu a hé hûi hian ka hria a, ka taksa te chu a khur deuh bawk. U Puia erawh chuan inthiam loh hmel tak hian min lo melh reng a, " Tawi, lo ṭhu la," ka nuin a lo tih takah chuan midang an awm ve tih ka hre chiah. A lo lang thut khan min ṭhawng lutuk a, midang ka lo hmuh kan vek a lo ni.







U Puia epah chuan ka ṭhu thla a, amah chu ka en reng a, ani erawh a kun ngul thung. U Ruata chuan U Puia lo kal chhan leh a chanchin chu min hrilh a. Ka insuk laiin an lo inkawm hi a lo ni a.



U Puia heta a lo kal chhan kha a patea hna rawn thawhpui tur chu a ni na meuh mai, mahse chhan dang a la awm a. A nupui hi ama duh vak pawh ni lo , a chhungten an nawr vanga nei a ni a. A nupui te chu an khuaah pawh chhungkaw khawsa thei tak mai hi an ni a, a nupui chuan engemaw a tawk a, chumi inphen nan chuan u Puia neih tir pawh chu an ni. An inneih hnuah han tum ve
viau mahse a hmangaih thei tlat lo va, fa te han nei sela zawng a zia mahna. Mahse fa an nei thei tlat bawk si lo, kum 6 lai an innei tawh chungin fa an la nei bawk si lo nen u Puia chuan inṭhen mai a duh a. Kum 6 an chen dun chhungin a nupui aṭang hmangaihna a dawng lo a, inhmangaih lo va innei an nih vang nimaw an nupa nun a hlim lem lo bawk nen. Mahse an chhungten rem an titlat lo a, chumi vanga rawn tlanchhia a lo ni tel bawk a. A haw hnu khan inṭhenna chu buaipuiin a chhungte a nawr reng a, a nupui lahin a chhungte a hlauh avangin aw a chhuah ngam si lo. Mâkah te han vo ṭhin mahse awmzia a awm teh chiam si lo, a nupui chu a thil tawnte avangin khawngaih lo nise zawng a mâ daih tawh ang. Thla tam a vei hnuah erawh a chhungte pawhin inṭhen chu an rem ti ve thei ta hram a. Buaina neuh neuh a fel hnuah kan khaw lamah a lo kal nghal hi a lo ni.






U Puia nen chuan bathlarah chuan kan ṭhu a.
"Zualbawih, ka sawi leh tiamte kha ka titakzet tih min hriat sak rawh. Haw a, inṭhenna tih fel a, palai lo tirh kha ka tum tak tak asin," a ti a. Ka mittui ka dang zo lo, engkim ka lo paltlang tawhte chu an rawn inhawr khawm a, chu chuan ka mittui a kai chhuak a. U Puia chuan ," Ka tihpalh, ka tihpalh tak zet," tiin min kuah bet a. " Keimah vangin i va tuar nasa tak em! Tunah chuan hlim takin kan awm dun thei tawh ang, engkim a fel vek tawh aw.." tiin ka lu chhipah min fawp a. A aw ka dam dap mai leh a taksa lum ham hamin min urna te chu ka va ngai tak, ka mittui a hul thei lo a min biakna pawh ka chhang hleithei lo.




Min kuah hlu hlu a," Fapa hmelṭha tak min pek avangin ka lawm e aw, a duhawm takzet," a tih chuan amah ka melh chho vat a. Mit meng dam zet leh lawm hmel tak hian min lo melh a, kan in en reng lai chuan, " Ka hmangaih che," tiin ka hmuiah min rawn fawp a. Ka lo hnar phal lo, a uar thei ang berin ka lo chhawn ve vat a. " Bathlar chu ni lo se.." tiin a thaw hak a. Kei erawh ka lo nui var var thung.


Kan fapa nui thawm kan hriat rualin inchhung lama lut turin a inher vut a, "Lut ila," tiin ka kut kaih a rual nghal a. Inchhunga a pen luh rualin , " Ka fapa, i lo harh tawh a ni maw?"
tiin pawm a rual nghal a. Bawihtea pawh chuan a pain a pawm tih hre ve niawm takin a khek ve nasa khawp mai.An pafa inpawm, inchhaih nui uar uar chu ka thlir a, nu tan hei baka hmuhnawm hi a awm bik dawn em ni?




Ka thlir reng a, tunah chuan ka nun a hlim ta, a famkim ta bawk e. Ka hmangaih ka tan a lo kir a, ka fapain 'Pa' ti a koh tur a nei ta bawk. Tumah awt lovin hringnun ka chhiar ve tawh ang. Kan nunah ṭah chang ni awm mahse, Pathian nen erawh a tawpna a hlimawm fo ṭhin. Ka tuar a, ka tuarchhuak ve ta e.


Hmalam huna ka tawh tur hre lawk ni ila zawng a dan a dang mahna le.




PART - I a tawp ta.